Qaraqa-2014-128-bet

§24. Birgelkili bas àg’zàlàr
99-shi’ni’g’i’w
. Berilgen ga’plerdi woqi’n’, wolarg’a sorawlari’n qoyi’w
arqali’ bas ag’zalardi’ tawi’p ayti’n’.
1. Wortag’a dasturqan jayi’li’p, nan, pechenye, qant, konfeta
qoyi’ldi’. 
(A. Bek.)
2. Babalari’mi’z dana bolg’an, bilgen. 3. Sha-
yi’q ko’p so’ylemeydi, woyli’. 4. So’ylesiwleri, woti’ri’p-turi’wlari’
ha’mmege ibrat alarli’q, jen’il, shaqqan, a’lpayi’m. 
(T.Q.)
5. Sali’ng’an jay, yegilgen yeginler, jer menen daraqlar qali’p
qoyg’an. 
(J.A.)
6. Qi’sqi’ tolqi’ndag’i’ qayi’qtay wo’rkesh-wo’rkesh
qumlarg’a birese wo’rmelep, birese si’rg’i’ydi’. 
(Sh.S.)
1.
Birgelkili baslawi’sh. 
Jay ga’plerdin’ qurami’nda
bayanlawi’sh penen baylani’sqan ataw formadag’i’ yeki
yamasa birneshe so’zlerdin’ ten’ ma’nili dizbegine 
birgelkili
baslawi’sh
delinedi. Birgelkili baslawi’shlar bir-biri menen
intonaciya ha’m da’nekerler arqali’ baylani’sadi’: Jer de,
janli’ maqluqlar da, ha’mme tiri zat qi’sqi’ uyqi’dan
woyandi’. 
(W.X.)
2. Birgelkili bayanlawi’sh.
Jay ga’plerdin’ qurami’nda
baslawi’shti’n’ yeki yamasa birneshe is-ha’reket belgisin
bildirip kelgen ten’ ma’nili so’zlerdin’ dizbegine
birgelkili
bayanlawi’sh
delinedi. Birgelkili bayanlawi’shti’n’ xi’zmetin,
ko’binese betlik feyiller ha’m atawi’sh so’zler atqaradi’: Bul
bari’si’nda wol heshkimnin’ so’zin
ti’n’lamaydi’ da,
so’ylespeydi de, do’geregine qaramaydi’.
(I.Q.)
Da’ryani’n’
yeki jag’asi’ jasi’l aq terektey sallang’an qami’s, pishen,
jeken.
(K. S.)
100-shi’ni’g’i’w
. Ko’shirip jazi’n’. Birgelkili baslawi’shti’n’ asti’n si’zi’p,
woni’n’ qaysi’ ag’za menen baylani’si’p kelgenin ha’m bildiriliwin ani’qlan’.
Awi’spàli’ dà’neker
Biriktiriwshi dà’neker
Qàrsi’làs dà’neker
Gezekles dà’neker
Birgelkili àg’zàlàrdi’n’ dà’nekerleri

---

68
1. Wo’tkinshi de, ketkinshi de, bazarshi’ da, shopan da,
sharwa da usi’lar haqqi’nda soraytug’i’n yedi. 
(J.A.)
2. Serjan
da, A’met te wa’deli ku’ni kelmedi. 
(T.Q.)
3. Gu’di biyiklegen
sayi’n basi’na qami’s shi’g’ari’w, tasi’w qi’yi’ng’a tu’sti.
(W.A.)
4. Maqtap woti’rg’ani’, ya basqa na’rse woylap woti’rg’ani’
tosi’nnan aralasqan adamg’a belgisiz. 
(W.A.)
5. Shanani’n’
shi’qi’rli’si’, atlardi’n’ du’biri, adamlardi’n’ shawqi’m-su’reni
ten’iz u’stin bazar yetti. 
(K.S.)
101-shi’ni’g’i’w
. Woqi’n’. Birgelkili bayanlawi’shti’n’ qaysi’ ag’zag’a
qatnasli’ yekenin ha’m bildiriliwin tu’sindirin’.
1. Wol gu’pisinin’ jag’asi’n jaqsi’lap qi’mtadi’ da, qardi’
si’qi’rlati’p ju’rip ketti. 
(T.Q.)
2. Bir jerde ko’rgenge shi’rami’t-
ti’m, biraq yesley almadi’m. 
(Sh.S.)
3. Bul ko’ldin’ qami’si’
menen jekenin paydalang’an, qus atqan. 
(I.Y.)
4. Nurjamal to’rge
quraqli’ ko’rpeshe jayi’p, dasti’q tasladi’. 
(K.S.)
5. Qublani’n’
samali’ jumsaq, jag’i’mli’. 
(T.Q.)
6. Ku’sh bizde, sende, anaw
jigitte, xali’qta. 
(A.Bek.)
102-shi’ni’g’i’w
. Ko’shirip jazi’n’. Birgelkili bas ag’zalardi’n’ asti’n si’zi’p,
wolardi’n’ qanday qurallar arqali’ baylani’si’p kelgenin ha’m baylani’si’w
ma’nilerin ani’qlan’.
1. Traktordi’n’ gu’rildisi, mashinani’n’ gudogi, baltalardi’n’
toqi’ldi’si’, adamlardi’n’ g’awi’rli’si’ usi’ ka’rada u’lken jumi’slar-
di’n’ islenip ati’rg’ani’nan xabar berip tur. 
(J. Sap.)
2. Biz yeke-
wimiz a’stelep dalag’a shi’qti’q ta, ko’l jag’alap qi’di’ri’p kettik.
(A’.T.)
3. Bizin’ urani’mi’z hadal miynet yetiw, woqi’w, islew.
(X.Sap.)
4. Dawi’l birese pa’seyip, birese ku’sheyip ketedi. 
(K.S.)
5. Ilimpaz da, jazi’wshi’ da bilimdi mektepten aladi’. 
(«Y.Q.»)