Qaraqa-2014-128-bet

§20. Soràw hà’m tàn’làq so’z-gà’pler
1. Soràw so’z-gà’pler tiykàrg’i’ gà’pten àn’làsi’lg’àn
pikirge qàtnàsli’ so’ylewshinin’ soràwi’n bildiredi. So’z-
gà’plerdin’ bul tu’ri 
nege, newe, ne ushi’n, yà, solày mà,
mà’selen, i’ràstàn bà, duri’s pà, solày de, bul nesi, qà’ydem
t.b. so’zler àrqàli’ bildiriledi.
Soràw so’z-gà’pler àni’q soràw mà’nisinde keliw menen
qàtàr, emocionàl-modàlli’q mà’nige iye bolàdi’. Mi’sàli’:
1. Bug’àn xojàli’q bàsshi’làri’ àyi’pli’, — dedi brigàdir.
—
Nege?
Direktordi’n’ qi’sqà hà’m qàtàl soràwi’ Aràlbàyevti’
àlbi’ràtti’. Brigàdir menen mà’lelimiz ko’p —
Nege?
Bi’yi’l
brigàdir ku’tà’ qi’ti’mi’r. Bi’lti’r bunkerdi neshe kilogràmm-
g’à jàzsà, bi’yi’l jàrti’si’ dà joq. —
Ne ushi’n?
Siz ruqsàt
yetpeytug’i’n ko’rinesiz.
(T.Q.)
2. —
Awà
. Wol qi’z Mi’rzàn
àg’àni’n’ u’yinde toqtàg’àn yeken. Mi’rzàn àg’àni’ bir jàwi’z
àti’p ketipti. —
Yà? Ne ushi’n?
Soràw so’z-gà’plerdin’ keynine soràw belgisi qoyi’làdi’.
2. Tàn’làq so’z-gà’pler tiykàrg’i’ gà’pten àn’làsi’lg’àn
pikirge, wàqi’yà, hà’diyselerge so’ylewshinin’ hà’r tu’rli
tuyg’i’-sezimlerin (tàn’làni’w, qàyg’i’ri’w, quwàni’w t.b.)
bildiredi. Tàn’làq so’z-gà’plerdin’ xi’zmetin, ko’binese tàn’-
làqlàr àtqàràdi’. Mi’sàli’: 1. 
Uwh!
Jumàgu’l bir gu’rsindi.
(T.Q.)
2. 
Woho!
Ag’àmni’n’ qoli’ tàp temirshi ustàni’n’
qoli’ndày sirà’ qàyi’spàydi’. 
(A.Bek.)
3. 
Yàshà-à!
Hà’miy-
dullà yendi tiri qàldi’. 
(A.S.)

---

59
Geypàrà tàn’làq so’z-gà’pler buyri’q mà’nisinde de
keledi. Buyri’q mà’nisindegi tàn’làq so’z-gà’plerdin’
wàzi’ypàsi’n modàlli’q mà’nige wo’tken feyiller, tàn’làqlàr
hà’m yeliklewish so’zler àtqàràdi’. Mi’sàli’: 1. 
Boldi’!
Usi’
ku’lgenin’iz jeter, — dep àshi’wlàng’àn yedi. 2. 
Wo’sh
. Wol
gà’pin’ biykàr. 
(A.S.)
3. 
Shuw!
— dep à’kem àlà wo’gizge
shi’bi’q ko’terdi. 
(Q.D.)
4. 
Posh! Posh!
jol ber, shi’g’i’n’
bir shetke. 
(M.T.)
5. 
Hi’qq! Shuw!
— degen dàwi’slàr hà’r
jer-hà’r jerden yesitile bàslàdi’. 
(A.S.)
Tàn’làq so’z-gà’plerdin’ keynine àyti’li’w intonàciyàsi’nà
qàrày u’ndew, noqàt belgileri qoyi’làdi’.
85-shi’ni’g’i’w
. Gà’plerdi ko’shirip jàzi’n’. Soràw so’z-gà’plerdi tàwi’p,
àsti’n si’zi’n’. Soràw so’z-gà’plerdin’ qàndày so’zler àrqàli’ bildirilgenin hà’m
mà’nisin ani’qlan’.
1. — Men sàg’àn bàyàg’i’dà ne degen yedim. Dà’wletovqà
qàmàri’ boyàrkà kiygizbedin’ be?
— Kiygize àlmàdi’m.
— Nege?! Wo’z wàqti’ndà nege àytpàdi’n’. 2. U’sh ku’nlikte
à’kesi menen birge ko’ship keldi.
— A’kesi menen keldi? Qàlàyi’nshà? Wol Aràl jàg’i’si’ndàg’i’
bàli’qshi’ yedi g’oy.
3. — Men bu’gin Yerjàn Serjànovqà i’ràzi’ boldi’m, — dedi
Qudàybergen.
— Buri’n-she?! — dedi ko’pshilikten bir àdàm. Bu’gin
hàqi’yqàttàn i’ràzi’màn.
— Ne ushi’n? Kesip àyt‚,— dedi jà’ne dàwi’slàr.
4. Serjànov biràz tàn’làng’àn tu’r bildirdi.
— Solày mà? 
(T.Q.)
5. — Ag’à, wàqti’ndà shi’qqàn ku’ndi qàyti’p uyàsi’nà ti’g’à
àlmàysàn’— Yà, yà? Mi’nàw ne deydi-à’y. 
(S.X.)
86-shi’ni’g’i’w
. Woqi’n’. Qàrà hà’rip penen jàzi’lg’àn so’zlerge di’qqàt
yetip, wolàrdi’n’ son’i’nà ne ushi’n u’ndew hà’m noqàt belgileri qoyi’lg’àni’n
tu’sindirin’.
1. 
Uwh!
Menin’she, woni’ G’àyi’pxàn demey, G’àyi’p jum-
bàq degen àbzàl.
(T.Q.)
2. — Sen mà’rtpisen’? Nà’mà’rtpisen’?
—
Hàw!
Wo’zin nà’mà’rt deytug’i’n àdàm bàr mà? 
(X.S.)
3. —
Yà qudày!
Seyilbek quwàng’àni’nàn bàqi’ri’p jiberdi. 
(X.S.)

---

60
4.
Yàpi’rmày-à!
Qorqi’ni’shli’ yemes pe?
(Sh.A.)
5.—
Wo’sh!
Wol
gà’pin’ biykàr. 
(A.S‚.)
6.— 
Qoysàn’-à!
— dep Bektày jàlt buri’ldi’.
(Sh.A.)
7. 
Posh!
Posh!
Jol ber, shi’g’i’n’ bir shetke. 
(M.T.)
87-shi’ni’g’i’w
. Woqi’n’. Tàn’làq hà’m buyri’q so’z-gà’plerdi tàwi’p,
wolàrdi’n’ qàndày so’z shàqàplàri’nàn bolg’àni’n hà’m mà’nisin àyti’n’.
1. — Siz nege tàqtàylàrdi’ sàtti’n’i’z?
— Hàw! Men qàlày tàqtày sàtàmàn? — dedi qàràwi’ldi’n’
hàyràni’ shi’g’i’p. Tàqtàylàrdi’n’ iyesi PMK ni’n’ proràbi’ bolàdi’.
(T.Q.)
2. — Yàpi’rmày-à! Hàw, wondà suwg’à àti’lg’àn kim yeken?
— Yà qudàyi’m-ày, wo’zin’ pànà bol!...
— Pày, Jà’hà’ngirdin’ ju’rimi bàr yeken dàg’i’,— dep
Hà’kimbày birden biyhushlàndi’.
— Hàw, tàqsi’r, hàw!... Mi’nàw ne qi’làdi’? — dep mollà
Yàqi’pti’n’ urqànàti’ ushi’p, qàtti’ qorqi’p ketti. 
(W.X.)
3. Jit! Jit! — dep jàn’à kelgen Xojànàzàr Qà’dirbàydi’n’
qàsqi’rdày iytlerin kesekledi. 
(A. Bek.) 
4. Woho! Qàndày sheber
ustà boli’p, jetisip shi’qti’ (J. S.). 5. A’ttegenày! Màshinà pitpey
qàldi’. 
(W.A.)
6. Bà’rekellà! Mine, buni’ qàhàrmànli’q dese
bolàdi’. 
(R.F.)