Seminar Basqarıw pàniniń rawajlanıw tariyxı

Seminar-5. Basqarıw pàniniń rawajlanıw tariyxı Joba: 1. Basqarɪw haqqɪndaģɪ pȧnniń rawajlanɪw tariyxɪ 2. Basqarɪw teoriyasɪ tiykarshɪlarɪ Anri Fayol hȧm T.Toxtabaevtɪń basqarɪw funkciya . 3. Tàlim sistemasɪn basqarɪw haqqɪnda túsinik (Tàlim menedjmenti) 4. Zamanagóy basqarɪw sistemaBasqarɪw usɪlɪ – bul baskarɪw ide si xàm biriktiriw jolɪ bolɪp, islerdi orɪnlaw hàm islerdiǹ talaplarɪna qarap qàliplestiriw tusiniledi. Basqarɪw usɪlɪ – bul shaxstiǹ bekkem psixologikaliq xarakterine iye bolğan diqqat, oylaw, qabɪl etiw, seziw, sana hàm basqalar arqalɪ baskarɪw. Bul tusinikler,  yağnɪy prinsip, metod óz-ara bir-biri menen baylanɪslɪ bolɪp, bulardɪǹ hàmmesi insanlar ortasɪndağɪ qatnaslarda kórinedi. Keyingi bólimlerde teori  menen àmeliy baskarɪw iskerliginde bir qansha klassifikasi lɪq qaraslar juzege keldi.

Basqarɪw usɪlɪnɪǹ eǹ zarur belgilerinen biri bul ilimiylik – ózgesheligi. Tek ğana ilimiy teori  menen qaraw basqarɪwshɪ shaxsqa óziniǹ basshɪlɪq miynetine kóp tàrepleme hàm mazmunlɪ is usɪllarɪn kórsete alɪw zarur.

Baskarɪwshɪ shaxs dàslep basqarɪwdan aldɪn, àlbette kerekli ilimdi iyelegen bolɪwɪ lazɪm.

Ózbekistan Respublikasɪ Konstitusi sɪnda, «Hàr kimge ilimiy hàm texnikalɪq dóretiwshilik erkinligi, màdeniy jetiskenliklerinen paydalanɪw huqɪqɪ kepillenedi» delingen. Ilimiylik - teoriya  menen àmeli t penen bir tusinik.

Teoriya – àmeliyat penen tereǹ baylanɪsqan. Àmeliyat – teori  aldɪnda jaǹa wazɪypa hàm sorawlardɪ qoyadɪ. Teoriya  menen àmeli ttɪ birlestiriw nàtiyjesinde ilimiy tiykarlanğan juwmaqlar, tàlim-tàrbi  islerin sheshiw, tàrbi  metodikasɪnɪǹ kayta islep shɪğɪwda, metodikalɪq is ilajlar shólkemlestiriw, mektepke shekemgi tàlimdi jànede jaqsɪlaw isi qaraladɪ.

Kadrlar taǹlaw hàm olardɪ jànede ósiriw – bul basqarɪwdɪǹ shólkemlestiriwshilik tiykarɪ.Kadrlardɪ durɪs taǹlawda:

1. àpiwayɪlɪq kóz qaras penen;

2. siyasiy – ruwhiy– dàrejesine;

3. iske aqɪlɪy jantasɪw kóz qarasɪ menen;

4. administrativ kàbiletleri kóz qarasɪ menen.

Kadrlardɪ ilgeriletiw hàm olardɪ durɪs bólistiriwdiǹ negizi zarur.

Kadrlardɪ taǹlaw hàm olardɪ tàrbi law ulɪwma màmleket xarakterine iye bolɪp, bul waziypalardɪ sheshiwdi ilimiy tiykarda alɪp barɪw kerek.

Tàlim tarawɪnda màmleket si satɪnɪǹ tiykarğɪ prinsipleri tómendegiler:

1. Tàlim hàm tàrbi nɪǹ insansuyiwshilik demokratik xarakterde ekenligi;

2. Tàlimniǹ uzliksizligi bagdarɪnɪn izbe-izligi;

3. Orta arnawlɪ, kàsip-óner tàlim bağdarɪn akademik liceyde  yamasa kàsp-óner kollejinde oqɪwdɪ taǹlawdɪǹ qàlewshiligi;

4. Tàlim diziminiǹ dun  lɪq xarakterde ekenligi;

5. Màmleket tàlim standartlarɪ sheǹberinde tàlim alɪwdɪǹ hàmme ushɪn ashɪqlɪğɪ;

6. Tàlim dàsturin taǹlawğa jeke hàm klasslasqan jantasɪw;

7. Bilimli bolɪw hàm talantɪ xoshametlew;

8. Tàlim diziminde màmleket hàm jàmààt basqarɪwɪn uyğɪnlastɪrɪw.

Bul ustem prinsiplerge ta nğan halda mektepke shekemgi tàlimdi basqarɪwda:

1. Demokrati lɪq watansuyiwshilik tiykarɪnda, bunda Ózbekistan Respublikasɪ Konstitusi sɪ hàm MShT sistemasɪ buyrɪqlarɪ tiykarɪnda islerdi shólkemlestiriw.

2. Jeke basshɪlɪq prinsipi bir maqsetke qaratɪlğan is usɪlɪ bolɪp, mektepke shekemgi tàrbi  mekemeleri jɪllɪq is rejesin tolɪq orɪnlawğa qaratɪlğan is usilɪ.

3. Birge islesiw prinsipi: Jàmààt penen birgelikte mashqalalardi sheshiw

4. Anɪqlɪq prinsipi: Pedagogikalɪq metodik hàm xojalɪq islerdi maqsetke qaratɪlğan halda anɪq,puxta shólkemlestiriw, baqlaw hàm analiz etiw.

5. Xojalɪqtɪ basqariw prinsipi. Bul sistemadağɪ qàrejetlerdi durɪs bólistiriw is jurgiziwdi durɪs shólkemlestiriw hàm onɪǹ үstinen qadağalawdɪ shólkemlestiriwden ibarat.

6. Kritika hàm óz-ózin kritikalaw. Bul prinsipte basshɪ óz isine talapshaǹ, tàrtipli, miynet hàm islep shɪğarɪw tàrtipine àmel etiw, orinlaytuğin islerge kritika menen jantasɪw kózde tutiladɪ.

7. Parɪq etiw prinsipi. Istegi unamlɪ hàm unamsɪz tàreplerdi kóre alɪw, aldɪǹğɪ is tàjiriybeni kóre alɪw.

8. Jaǹalɪqtɪ seziw prinsipi. Tàlim tarawɪndağɪ ózgerislerdi, jaǹalɪqlardɪ óz is iskerliginde qollay alɪw.

Mektepke shekemgi tàlimdi shólkemlestiriw hàm oğan basshɪlɪq etiw tarawɪnɪǹ metodologi lɪq tiykarɪn: Ózbekistan Respublikasɪ Konstitusi sɪ, «Bilimlendiriw haqqɪndağɪ» Nɪzam, Kadrlar tay rlaw milliy dàsturi, Mektepke shekemgi tàrbi  haqqɪndağɪ konsepsi  hàm nɪzamda kórsetip berilgen maqset hàm wazɪypalardɪ shólkemlestiredi. Mektepke shekemgi tàrbi  mekemesi óz betinshe óz iskerligine tiyisli, eger olar nɪzamshɪlɪqqa hàm pedagogikalɪq prinsiplerge qarsɪ kelmese, hàr qanday qarar qabɪl etiwge haqɪsɪ bar.

Mektepke shekemgi tàrbi  mekemesi tàlim-tàrbi lɪq isler sɪpatɪn, balalar hàm ata-analar xuqɪqlarɪna, jàmiyet hàm màmleket màplerine àmel etiw ushɪn juwapker.

Mektepke shekemgi tàrbi  mekemesi miynet jàmààti xalɪqshɪlɪq tiykarɪnda óz-ózin basqarɪw prinpine muwapɪq onɪǹ iskerligi menen baylanɪslɪ barlɪq màselelerdi sheshedi