Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

 
 
 
 
 
 
ISBN 978-9943-13-095-1 
 
 
© «IQTISOD-MOLIYA», 2010
© G.Q. Sodiqova, 
А
.G‘. Ahmedov, G.M. Tursunxo‘jaeva

---

3
I BO‘LIM 
UMUMIY NEVROLOGIYA 
 
KIRIS
Н

 
I BOB 
 
Nevropatologiya – asab kasalliklarini o‘rganishga, davolashga bag‘ishlangan 
fan bo‘lib, u ko‘p tarmoqli nevrologiyaning bir qismidir. Nevrologiya nerv tizimini 
har tomonlama o‘rganishga qaratilgan ta’limot bo‘lib, ikki: nazariy va klinik 
nevrologiya qismdan iborat. Nazariy nevrologiya o‘z tarkibiga nerv tizimining 
anatomiyasi, solishtirma anatomiyasi, gistologiyasi, neyrogenetikasi kabi fanlarni 
qamrab oladi.
Klinik nevrologiya tarkibiga esa kattalar va bolalar nevropatologiyasi, 
psixonevrologiya, somatonevrologiya, neyroonkologiya, neyroxirurgiya, klinik 
neyrogenetika fanlari kiradi.
Nazariy nevrologiyani asoslarini bilmay turib, klinik nevrologiyani 
o‘zlashtirib bo‘lmaydi. Shuning uchun an’anaga ko‘ra nevropatologiya kursi 
ikkiga: umumiy va xususiy bo‘limlarga bo‘linadi.
Umumiy nevropatologiyani o‘rganish jarayonida talabalar boshqa 
kafedralarda hozirga qadar o‘tilgan fanlar: anatomiya, gistologiya, embriologiya, 
normal va patologik fiziologiya, asab tizimining bioximiyasi kabi fanlardan olgan 
bilimlariga tayanishlari lozim. Shuning uchun yuqorida aytilgan fanlar bo‘yicha 
bilimlarini xotirada saqlash va tiklash juda muhimdir, chunki asab kasalliklarini 
topik diagnozini qo‘yish uchun faqat funksional diagnostika usulidan 
foydalaniladi.
Funksional diagnostika usuli deb, o‘zgargan funksiyalarga qarab nerv 
tizimining patologik jarayon joylashgan qismini aniqlab olishga aytiladi. Nerv 
tizimining turli qismlari muayyan bir funksiyani bajarishga moslanganligi uchun 
shu bo‘limning zararlanishi o‘ziga xos o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi. Agarda 
vrach nerv tizimining tuzilishi va funksiyasini yaxshi bilsa, funksional diagnostika 
usulidan osongina foydalana oladi va patologik jarayon asab tizimini qaysi qismida 
ekanini tezda topib oladi. 
Yuqorida aytilganlarga ko‘ra umumiy nevropatologiyaning har bir qismini 
o‘rganishda asab tizimining anatomiyasi, fiziologiyasi, gistostrukturasi haqida 
qisqa ma’lumot beriladi, so‘ngra tekshirish usullari, topik diagnoz qo‘yish va asab 
tizimining turli qismlarini zararlanishiga xos bo‘lgan sindromlar o‘rganiladi.
Pediatriya 
fakultetlarining 
o‘ziga xosligiga ko‘ra bo‘lajak bolalar 
nevropatologlari bu fanni bolalarni yoshiga nisbatan solishtirma usulini qo‘llab 
o‘rganishlari kerak bo‘ladi.
Bolalar asab tizimining o‘ziga xos anatomiyasi va fiziologiyasidan tashqari, 
asab kasaliga chalingan bolalarning subyektiv shikoyatlarini aniqlashda va kasallik 
tarixini to‘ldirishda, katta yoshdagi bolalarga nisbatan katta qiyinchiliklar 
tug‘diradi. Nevrologik tekshirish jarayonida vrach savoliga javob bera olmaslik 

---

4
kabi holatlar, mutaxassisdan fanni kattalar nevrologiyasini o‘zlashtirishdan 
boshlash kerakligini va uni solishtirib ko‘rishni taqozo etadi. Ushbu xol tibbiyot 
institutlarining pediatriya fakultetlari uchun tuzilgan asab kasalliklari dasturida o‘z 
aksini topgan.
Talabalar xususiy nevropatologiyani o‘rganish jarayonida asab 
kasalliklarining tasnifini, etiologiyasini, patogenezini, klinikasi, diagnoz qo‘yish, 
profilaktika va davolash yo‘llari hamda zamonaviy paraklinik usullarni 
o‘zlashtirishlari kerak bo‘ladi.
VOZ ma’lumotlariga ko‘ra dunyo bo‘yicha nerv va psixik kasalliklarning 
uchrashi birinchi o‘rinda turadi. Planetamizning har ikkinchi yashovchisi 
nevrologik kasallik bilan azob chekadi. Nerv tizimining zararlanishi juda ko‘p 
chaqaloqlarda uchraydi va ularning har uchinchisi turli xil nerv tizimi kasalliklari 
bilan kasallangan.
Nerv tizimi kasalliklari juda ko‘p uchraydi va yuqori darajada vaqtinchalik 
ish qobiliyatini yo‘qotish, og‘ir nogironlik va yuqori o‘lim holatini beradi. 
Rossiyada 30 million nevrologik bemorlar, 5 milliondan ziyod nerv kasalliklari 
nogironlari qayd etilgan. Miya insultlari (o‘tkir qon tomir kasalliklari) tufayli o‘lim 
holatini yuz berishi uchinchi o‘rinni egallaydi va bir muncha miokard infarkti, 
xavfli o‘smalardan keyin turadi.
Bolalar va o‘smirlarda ichki a’zolarning zararlanishi nerv tizimi va 
psixikaning o‘zgarishiga olib keladi. Ko‘pincha, nerv tizimining patologiyasi yurak 
kasalliklarida (kardioskleroz, YIK, tug‘ma va orttirilgan yurak nuqsonlari, miokard 
infarkti), buyrak (nefrit, buyrak yetishmovchiligi) me’da osti bezi, o‘pka 
kasalliklarida, qandli diabetda (ensefalopatiya, polinevropatiya, mononevropatiya), 
allergik va infeksion kasalliklarda uchraydi.
Yuqorida qayd etilganlar nevrologiyani turli xil boshqa mutaxassis vrachlar 
uchun ham zarur ahamiyatini yana bir bor isbotlaydi.
Nevrologiyani bilish vrachga o‘zining klinik fikrlashini kerakligicha 
kengaytirish imkoniyatini beradi. Bu esa, o‘z navbatida, turli xil kasalliklarning 
kelib chiqish va rivojlanish sabablarini aniqlashda yordam beradi.