Лекция №1 асосий кимёвий тушунчалар. Асосий синфлар

Issiqlik 
- energiyaning bir turi bo‘lib, u yuqoriroq temperaturaga ega bo‘lgan 
ob’ektdan temperaturasi kichikroq bo‘lgan ob’ektga uzatiladi. Issiqlik sistemadagi 
alohida zarrachaning kinetik energiyasi bilan belgilanadi. Agar siz muz bo‘lakchasini 
qo‘lingizda ushlab turgan bo‘lsangiz, sovuq muzdan qo‘lingizga o‘tayotgandek bo‘lib 
tuyuladi, aslida esa issiqlik sizning qo‘linizdan muz bo‘lakchasiga o‘tayotgan bo‘ladi.
Laboratoriyalarda 
temperaturani 
simobli 
termometrlarda 
o‘lchanadi. 
Simobning issiqlikdan kengayishi va kapillyar bo‘yicha tepaga ko‘tarilishi hisobiga 
temperatura o‘lchanadi. Agar ob’ektning temperaturasi simobning temperaturasidan 
past bo‘lsa, unda aksincha, simob ichki trubka bo‘ylab pastga tushadi va 0С (Selsiy 
shkalasi) ga nisbatan manfiy qiymatni ko‘rsatadi. 3 ta temperatura shkalalari mavjud: 
Selsiy, Kelvin va Farengeyt shkalalari. AQSH da ob-havoni e’lon qilganda 
temperaturani Kelvinlarda ifodalaydilar. Kelvin shkalasi Selsiy shkalasi bilan bir 
qatorda ilmiy tadqiqotlarni o‘tkazayotganda qo‘llaniladi. 1.6 rasmda suvning qaynash 
va muzlash temperaturalari uchta temperatura shkalalarida ko‘rsatilgan: Selsiy 
shkalasi bo‘yicha suvning muzlash temperaturasi 0oS, qaynash temperaturasi esa 
100oS; Kelvin shkalasi bo‘yicha suvning muzlash temperaturasi +273,5 K, qaynash 
temperaturasi +373,15 K; Farengeyt bo‘yicha suv +32 F da muzlaydi va +212 F da 
qaynaydi.
Selsiy va Kelvin shkalalari orasida quyidagicha bog‘lanish mavjud:
T K = T S + 273,15 
T S = T K - 273,15
Farengeyt shkalasi bo‘yicha suv 32 F da muzlaydi va 212 F da qaynaydi. 
Demak, 180 F (212-32) Selsiy bo‘yicha 100oS (yoki Kelvin bo‘yicha 100 K) ga mos 
keladi. 100oS Farengeyt bo‘yicha 180 F bo‘lgani uchun:
1oC = 180/100 F = 9/5 F
bundan
T F = 9/5 ToC + 32
Farengeyt 
shkalasida 
ifodalangan 
temperaturadan 
Selsiy 
shkalasida 
ifodalangan temperaturaga o‘tish uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:
ToS = (T F-32>5/9