Лекция №1 асосий кимёвий тушунчалар. Асосий синфлар

Zichlik 
- bu massaning hajmga nisbati: zichlik = massa/hajm; massa = 
hajm^zichlik; hajm = massa / zichlik. Temperatura ta’sirida hajmning o‘zgarishi 
mumkinligi sababli, shunga mos ravishda zichlikning qiymati ham o‘zgaradi. Lekin 
ma’lum sharoitlarda (temperatura va bosim) moddaning zichligi xarakteristik
-5
fizikaviy xossa bo‘lib, doimiy qiymatga egadir. SI sistemasida zichlik kg/m , lekin
-5 
-5
kimyoda zichlikning qiymati g/l (g/dm ) yoki g/ml (g/sm ) larda ifodalanadi (1.4 
jadval). Gazlarning zichligi suyuqlik va qattiq jismlarning zichligidan juda kichik 
bo‘ladi.
Hajm: Har bir materiya 
hajm 
(V), 
u 
egallagan 
fazo 
miqdoriga ega. SI sistemasida
-5
hajmningo‘lchov birligi sifatida m 
qabul qilingan. Kimyoda litr (l) 
o‘lchov birligi ham qo‘llaniladi.
-5
Tibbiyotda detsimetr kub (dm3)
-5 
-5
dan foydalaniladi:1l = 1 dm = 10­
3
m .
-5
1 
ml yoki 0,001 litr sm ga 
ekvivalent: 1 ml = 1 sm3 = 10-6 m3
Litr kvadratdan (kv) bir oz 
kattaroq: 1 l = 1,057 kv; 1 kv =
946,6 ml.
1.3 
rasmda moddalarning 
hajmlari yoki ularning eritmalari 
bilan 
ishlashga 
mo‘ljallangan idishi. Chapdan o‘ngga quyidagilar joylashgan: 
laboratoriya o‘lchov shisha idishi ikkita 
graduirlangan 
silindrlar, 
pipetka 
keltirilgan. Kolba va pipetkalar (eksperimentator 
qo‘lida), 
kolbaga 
aniq 
belgi 
bilan 
ko‘rsatilgan 
aniq miqdorlardagi suyuqlikni o‘lchab solish uchun 
shifrlangan hajmga ega. 
byuretka, ikkita o‘lchov kolbalari.
12

---

Temperatura 
- bir ob’ekt ikkinchisiga nisbatan qanchalik issiq yoki sovuqligining 
o‘lchovi. Temperatura sistema zarrachalarining o‘rtacha kinetik energiyasi bilan 
belgilanadi.