O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

Madaniyat va halq ijodiyotining rivojlanishi
. 
Yaxshi hayot izlab bir joydan ikkinchi 
joyga asrlar davomida ko`chib yurgan mehnatsevar qoraqalpoq xalqi moddiy madaniyat 
yodgorliklarini saqlab qolish imkoniyatiga ega bo`lmagan. Xalq ijodiyotining yuksak darajasi 
nishonalari qoraqalpoq ayollari qo`llari bilan yaratilgan gilamlardagi ajoyib naqshlarda, 
musiqali o`lanlarda, avlodlardan avlodlarga yetkaziladigan xalq og`zaki ijodiyoti asarlarida 
saqlanib qolgan. 
Xalq iste’dodi namoyon bo`lguvchi boy og`zaki she’riy ijodiyotning turlari ancha ko`p 
bo`lgan. Ular orasida maqollar, hikmatlar, laparlar, nasihat qo`shiqlarda ifoda etilgan 
"otalar 
so’zi" 
alohida ajralib turar edi. 
Xalq orasida qoraqalpoq folklorining doston yo`llari mashhur edi. Epik asarlar asosan 
botirlar haqida she’riy asarlar bo`lib, ularda xalq baxt-saodati va farovonligi uchun kurashgan 
afsonaviy botirlarning buyuk jasoratlari aks etgan. Mashhur bo`lgan dostonlar orasida esa 
qoraqalpoqlarning 
ozodlik 
va 
mustaqillik 
uchun 
fidoyilarcha 
kurashi 
tasvirlangan 
"Qirqqiz" 
dostoni alohida ajralib turadi. Dostonda Sarkub qal’asi hukmdori 
Olloyorning qizi Guloyimga otasi Muyeli degan hosildor yerni tortiq qilgani haqida aytiladi. 
Bu joyda Guloyim va uning qirq kanizagi devori misdan va darvozasi cho`yandan bir qal’a 
barpo etishadi. Dushmanlar Sarkub qalasiga hujum qiladi va Guloyimning otasini o`ldiradi. 
Sarkub yerlari talanadi, sarkubliklarning ko`pi asir qilinib haydab ketiladi. Guloyim va uning 
kanizaklari dushmanga qarshi kurashadi, qoraqalpoqlarni asirlikdan ozod qiladi va yurtiga 
ozodlikni qaytaradi. Bu ishda Guloyimga uning oshig`i xorazmlik bahodir Arslon yordam 

---

309 
beradi. Dostonning bosh g`oyasi yuksak vatanparvarlik hissi va xalqqa fidoyilarcha 
muhabbatdan iborat. "Qirqqiz" dostoni jahon she’riyati durdonalaridan biri hisoblanadi.