Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

XXI asr boshida dunyoning milliy boyligi va tarkibi
7
 
 
Davlatlar 
Milliy boylik 
Shu jumladan kapital turlari bo’yicha 
inson 
tabiiy 
jismoniy 
jami, 
trln. 
doll. 
aholi jon 
boshiga, 
ming 
doll. 
trln. 
doll. 
% 
trln. 
doll. 
% 
trln. 
doll. 
% 
Dunyo bo’yicha 
jami 
550 
90 
365 
66,4 
90 
16,4 
95 
17,3 
"Ettilik" va Evropa 
ittifoqi davlatlari 
275 
360 
215 
78,2 
10 
3,6 
50 
18,2 
OPEK davlatlari 
95 
195 
45 
47,4 
35 
36,8 
15 
15,8 
MDH davlatlari 
80 
275 
40 
50,0 
30 
37,5 
10 
12,5 
Boshqa davlatlar 
100 
30 
65 
65,0 
15 
15,0 
20 
20,0 
Milliy hisoblar tizimi (MHT) iqtisodiy statistikaning nazariy-uslubiy asosini 
tashkil etadi. Shuning uchun milliy boylik statistikasini tadqiq qilishda, uni barcha 
qirralarini takomillashtirish borasida shu MHT-93ga tayanmoq zarur. Unga binoan, 
milliy boylik
deganda ma’lum bir sanaga institutsional birliklar, ya’ni mamlakat 
rezidentlariga tegishli bo’lgan kapital sof qiymati tushuniladi. Kapital sof qiymati 
institutsional birliklarning aktivlari (nomoliyaviy va moliyaviy) va majburiyatlari 
orasidagi farq kabi aniqlanadi (2-jadval). Milliy boylik mazkur davlat 
rezidentlariga tegishli bo’lgan nomoliyaviy aktivlar va ularning tashqi dunyoga sof 
talabini ifodalaydi. 
Ma’lumki iqtisodiy aktivlar – iqtisodiy ob’ekt bo’lib, ular institutsional 
birliklarning mulki hisoblanadi, undan egalik qilish yoki foydalanish tufayli 
iqtisodiy manfaat olinadi. Muhim manfaat – bu kelajakda daromad olish 
imkoniyatidir. Ba’zi bir aktivlar: binolar, jihozlar va boshqalar tovar ishlab 
chiqarishda va xizmat ko’rsatishda faol qatnashadi hamda foyda keltirishda 
ulushga ega bo’ladi. Ba’zilari esa, masalan moliyaviy aktivlar – aktivlar egasiga 
egalik qilgani uchun mulk daromadini keltiradi. BMT ning MHT – 93 dagi 
kontseptsiyasiga muvofiq mamlakat (tarmoq, sektor, hudud) ning mulkiy holati – 
milliy boyligi sof aktivlar qiymatiga tengdir. Bu ko’rsatkichni hisoblashda
“Aktivlar va passivlar balansi” dan foydalaniladi (2-jadval). 
2-jadval