Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

Ishlab chiqarilgan nomoliyaviy aktivlar 
ishlab chiqarish jarayonida vujudga 
keladi va uch asosiy elementni, asosiy fondlar (asosiy kapital), moddiy aylanma 
mablag’lar zaxirasi va qimmatbaho boyliklarni o’z ichiga oladi. 
Asosiy fondlar (asosiy kapital)
mahsulot ishlab chiqarish, bozor va nobozor 
xizmatlari ko’rsatishda ishtirok etuvchi hamda uzoq davr mobaynida foydalanishga 
mo’ljallangan aktivlarda o’z aksini topadi. 
Moddiy asosiy kapitali
guruhi ishlab chiqarish va yashash binolari, 
inshootlar, mashina va jihozlar, shuningdek, o’stiriladigan aktivlardan iborat. 
Milliy boylikning mazkur omiliga uy xo’jaliklari tomonidan oxirgi iste’mol uchun 
xarid qilingan mashina va jihozlar hisobga olinmaydi. (Masalan: avtomobillar, 
muzlatgichlar, televizorlar va shunga o’xshash vositalar). Bunday omillar “Uzoq 
muddatda foydalanishga mo’ljallangan iste’mol tovarlari” guruhi orqali hisobga 
olinadi. Biroq, bunday jihozlar ishlab chiqarish jarayonida foydalanilsa, ular asosiy 
kapital jumlasiga kiritiladi, o’stiriladigan aktivlar qishloq xo’jaligida moddiy 
aylanma mablag’lar guruhining bosh omillaridan biri hisoblanadi hamda zotli, 
mahsuldor, ishchi va boshqa chorva mollari, hosildor bog’lar, mevazorlar, uzoq 
muddat hosil beruvchi ko’p yillik ko’chatlarni o’z ichiga oladi. 

---

195 
Shuningdek, asosiy kapital tarkibiga ishlab chiqarilgan nomoddiy aktivlarni 
ham kiritiladi. Bularga foydali qazilmalarni qidirishga ketgan xarajatlar, inson 
mehnati asosida vujudga kelgan va informatsiya sifatida taqdim etilgan 
ma’lumotlar qiymati kiradi. Yuqorida qayd etilgan omillarga EHM lar uchun 
dasturlar, original ijod janrlari, adabiyot va san’at durdonalarini ko’rsatish 
mumkin. Asosiy kapital milliy boylikning muhim elementi sifatida mamlakat 
statistikasida hisobga olinadi, hamda ularning tarkibi MHT ning mazkur iqtisodiy 
toifasida bir qadar muhim ko’rsatkich hisoblanadi. 
Ishlab chiqarilgan nomoliyaviy aktivlar tarkibiga kiruvchi ikkinchi element, 
bu