Ma’ruza matni

Psixologik-pedagogik maslahat xizmati 
bolalar va ota-onalar bilan muloqotda qiyinchilik 
sezadigan pedagoglarga maslahat berish; tarbiyachilarni kasbiy shaxsiy-ahamiyatli sifatlarini 
tashxis qilishda yordam berish; o‘qitish, pedagog va psixologga yordam beruvchi materiallar 
uslubini psixokorreksiya qilish; bolalarni tekshirish bo‘yicha tezkor qabul qilish va ularni alohida 
maktabgacha muassasalarga yuborish ishlarini amalga oshiradi. 
Eksperimental maktabgacha muassasalar asosida tajriba-eksperimental ishlarni, yangi dastur, 
qo‘llanma, maktabgacha yoshdagilarni tarbiyalash va o‘qitish usullarini aprobatsiya qilishni, 
pedagogik yangiliklarni tatbiq etishni tashkil etish kerak. 
Eksperimental maktabgacha ta‘lim muassasalar tarbiyachilari o‘rindosh sifatida ilmiy xodim 
bo‘lib ishlashlari va ilmiy ishlar olib borishlari mumkin. 
Markaz qoshida psixologiya, pedagogika, maktabgacha va oila ta‘limi metodikasi 
kafedralari, maktabgacha tarbiya muassasalarda malaka oshirish va qayta tayyorlash Markazi, soha 

---

MA‘RUZA MASHG‘ULOTLARI. 
21 
mutaxassislarini malaka oshirish oliy o‘quv yurtlari va Markaz vakillari olib borayotgan ilmiy-
uslubiy ishlar koordinatsiyasi bo‘yicha Kengash tashkil qilish zarur. 
Maktabgacha yoshdagilarning ta‘lim ishlariga keng jamoatchilikni jalb qilish va harakatlarni 
tekshirish maqsadida Markaz O‘zbekiston Respublikasining turli ijodiy birlashma, uyushmalar, chet 
el bilan aloqalar o‘rnatish kerak.
4. Maktabgacha ta‘lim muassasalarini dasturiy-uslubiy ta‘minlash 
 
Maktabgacha ta‘lim muassasalariga ta‘limiy jarayon mazmunini tanlashda ijtimoiy muhim 
yondashuvga amal qilish mavjud bo‘lgan ―Uchinchi ming yillik bolasi‖ dasturini qaytadan ko‘rib 
chiqishni, jamoatchilik hayotidagi hodisalar, milliy o‘z-o‘zini anglash, milliy istiqlol g‘oyasi 
haqidagi tasavvurlarni bola ongida shakllantirish uslublarini shiddatli ishlab chiqishni talab qiladi. 
Milliy o‘z-o‘zini anglashning shakllanishi – bu bolalar tomonidan ona tili, tarix, madaniyat, 
qadriyat va urf-odatlarni, ―Vatan‖ tushunchasini egallash muammosidir. Bu maktabgacha 
yoshdagilarning ahloqiy rivojlanishi bilan bog‘liq masalalarni hal qilishga katta ahamiyat qaratadi.
Maktabgacha yoshdagilarni o‘qitish va ta‘lim jarayonini amalga oshirish ko‘p jihatdan 
ta‘limni dasturlar, uslubiy qo‘llanmalar, ta‘lim va tarbiya berish vositalari bilan ta‘minlanganligiga 
bog‘liq. 
Rivojlantiruvchi predmetli-o‘yin muhiti – bola faoliyati material ob‘ekti tizimining 
elementlaridan biri bo‘lib, o‘yin faoliyatini tashkil etish uchun o‘yin materiallari bilan to‘yingan. U 
quyidagi tarkibiy qismga ega: 
tashkil etilgan katta o‘yin maydoni; 
o‘yinchoqlar; 
o‘yin anjomlari; 
har xil turdagi o‘yinlar, o‘yin materiallari (o‘rindosh-predmetlar va boshqalar). 
Maktabgacha ta‘lim muassasasining muayyan guruhida predmetli-o‘yin rivojlantiruvchi 
muhitni loyihalashtirganda, uni tuzishdagi asosiy tamoyillariga amal qilish zarur: 
bola tomonidan o‘yin mavzusini, o‘yin syujeti, u yoki bu o‘yinchoqlarni, o‘yin joyi va vaqtini 
tanlash huquqida namoyon bo‘luvchi erkinlikni ta‘minlash tamoyili; 
universallik, egiluvchanlik, harakatchanlik tamoyili bolalarga mustaqil va pedagog bilan birgalikda 
o‘yin turi va mazmuniga mos ravishda uning muhitini yaratish va o‘zgartirishga; mustaqil o‘yin 
faoliyati uchun turli shakllarini tashkil qilishda undan foydalanishga imkon beradi; 
turg‘un va dinamiklik tamoyili: muhit qotib qolgan, yakunlangan bo‘lishi kerak emas, uni davriy 
ravishda o‘zgartirib turish kerak, ―bolalarni o‘zgarib turuvchi imkoniyatlari, kayfiyati, didi‖ga mos 
holda, bola qabul qilishining o‘ziga xosligini hisobga olib yangilab turish kerak;
tizimlilik tamoyili: o‘yin maydonining bir butunligini tashkil etuvchi muhitni alohida elementlari va 
boshqa predmetlarni bir miqyosdaligi; 
badiiy muhandislik (dizaynerlik) loyihalashtirish tamoyilining asosiy qismi - bolaning o‘yin 
faoliyatini funksional antropometrik va ergonomik (predmetli o‘yin muhitida muskul ishini va 
umumiy charchashni yo‘qligi) ko‘rsatkichlarini inobatga olish. 
Rivojlantiruvchi predmetli-o‘yin muhitini tavsiflashda uning dominant sifatlarini ajratish 
lozim: 
rivojlantiruvchi xarakteri: u o‘zining mazmun va xususiyatlari orqali ob‘ektiv holda har bir bolani 
ijodiy faoliyati uchun sharoit yaratishi kerak, dolzarb jismoniy va psixik rivojlanish maqsadlariga 
xizmat qilishi kerak, ―yaqin rivojlanish‖ zonasini ta‘minlashi kerak; 
bolalar yoshini psixofizik o‘ziga xos xususiyatlariga mosligi; 

---