Iii бўлим. Автотранспорт воситаларини хавфсиз бошқариш ва ҳаракат хавфсизлиги асослари

йўл бўлаги
деб 
айтилади. Бу бўлакнинг махсус жойида аҳоли яшамайдиган жойлар-
да велосипед йўлкаси, аҳоли пунктларида эса тротуар жойлашади. 
Ҳаракатланиш хавфсизлигини таъминлаш, ҳайдовчи ва йўлов-
чиларга хизмат кўрсатиш, транспорт воситаларига техник хизмат 
кўрсатиш учун автомобиль йўллари комплекс инженерлик иншоот-
ларига эга бўлиши керак.

---

488 
Йўл жиҳозларига қуйидагилар киради: 

тўсиқлар;

йўл белгилари;

йўл кўрсаткичлари;

қатнов қисмидаги чизиқлар; 

йўл ёқасидаги бошқа жиҳозлар киради.
Йўл инженерлик қурилмаларига қуйидагилар киради: 

автобус бекатлари;

тезланиш ва секинланиш бўлаклари;

тўхтаб туриш майдончалари;

қордан қумдан йўлни ҳимоя қилиш тўсиқлари;

ёритиш ва алоқа линиялари кабилар. 
Икки ёки бир неча автомобиль йўлларининг бирлашиши ўзаро 
вазиятга қараб кесишма ёки айланишларга бўлинади. 
Катта тоифали йўлга паст тоифали йўлнинг туташиши қўши-
лиш дейилади. Йўлларнинг ўзаро бир, икки ва ундан ортиқ сатҳ-
ларда туташиши кесишма дейилади. Бир сатҳдаги кесишмаларда 
транспорт оқимлари кесишади, натижасида ҳаракатланиш мурак-
каблашади ва хавфли вазиятлар вужудга келади. Кесишмаларнинг 
конфигурациялари турлича бўлиши мумкин. Иккидан ортиқ кўча 
ёки йўл кесишмалари кўп томонлама чорраҳаларни ташкил қилади. 
Йўлларнинг ташқи чекка линияларидан ҳосил бўлган майдон 
чорраҳа ҳудуди дейилади. 
Автомобиль йўллари, темир йўл, қувурлар, алоқа ва электр 
узатиш линиялари билан кесишади. IV
 
ва V тоифадаги автомобиль 
йўллари темир йўл билан бир сатҳда кесишади. Бундай кесишма-
ларда яқинлашиб келаётган поездни кўриш масофаси 400 метрдан 
кам бўлмаслиги керак. 
Кесишманинг кенглиги 6 метрдан, нишаблиги 30 фоиздан кам 
бўлмаслиги керак. Чорраҳаларни тўсувчи устунлар дарвоза габарит-
ларини билдирувчи устун ва шлагбаум устунлари билан жиҳозла-
нади. Бу устунлар қатнов қисми четида 0,75 метрдан кам бўлмаган 
узоқликда ўрнатилади. 
Автомобиль йўллари, электр узатиш линиялари билан кесишда, 
электр узатиш симларининг баландлиги, тармоқдаги кучланишга 
қараб 7-9 метр бўлади. 
Шу боис, энг юқори хавфсиз тезлик қопламанинг ҳолати ва йўл 
шароитига қараб танланиши керак. 

---

489 
Аҳоли яшаш жойлари ва автомобиль йўлларидан автобус 
йўналишлари ўтса, йўлнинг цемент-бетон, асфальт-бетон қопламали 
бўлиши мақсадга мувофиқ бўлади. Йўлнинг қопламаси текис, 
тишлашиш коэффициенти 0,4 дан кам бўлмаслиги лозим. 
Ҳаракатланиш режими ўзгарадиган аҳоли яшаш жойларида, 
40%
дан кўп қияликларда, йўллар туташадиган ва айриладиган 
жойларда, туман бўлиши тез-тез учрайдиган жойларда қопламанинг 
юзаси ғадир-будир бўлиши керак. 
Аҳоли пунктларидаги йўллар. 
Ҳайдовчи
 
аҳоли яшаш жойлари-
даги йўлларда ҳаракатланганда бошқа йўлларга қараганда доимо 
огоҳ бўлиб ҳаракатланиши керак. Аҳоли пунктларида транспорт 
воситаларининг тезлигини соатига 70 километрдан оширмасдан 
ҳаракатланишга рухсат этилади. 
Тезликнинг бундай чекланиши фақат кириш 5.22, чиқиш 5.23 йўл 
белгилари билан белгиланган аҳоли яшаш жойларига тегишлидир. 
Аҳоли пунктларида йўл ёқаси бўлмаганлиги сабабли йўл чекка-
сида тўхтаб турган автомобилларни учратиш мумкин. Бу эса ўнг 
томондан биринчи бўлак бўйлаб ҳаракатланишга халақит қилади. 
Бир йўналишда уч ва ундан ортиқ бўлакли ҳар қандай йўлларда 
четки чап қаторга қуйидаги ҳолларда чиқиш мумкин: 

ҳаракатланиш серқатновлиги сабабли бошқа бўлаклар банд 
бўлганида; 

қувиб ўтиш учун; 

чапга бурилиш учун; 

қайрилиш учун; 

рухсат этилган тўла вазни 3,5 тоннадан ортиқ бўлган юк 
автомобилларига чапга бурилиш ёки қайрилиш учун. Бошқа ҳоллар-
да бу юк автомобилларига четки чап бўлакка чиқиш тақиқланади. 
Бир томонлама ҳаракатланиш жорий этилган йўлларда рухсат 
этилган тўла вазни 3,5 тоннадан ортиқ бўлган юк автомобиллари 
йўлнинг четки чап бўлагига юк ортиш ёки тушириш учун 
чиқишлари мумкин. Бошқа сабаблар билан четки чап бўлакни банд 
қилмасликлари керак. Аҳоли пунктларида чапга бурилиш ва орқага 
қайрилиш каби манёврлар тез-тез учраб туриши боис, ҳайдовчилар 
ҳаракатланиш хавфсизлиги талабларига асосан мўлжалланган 
манёврни бажариш учун ўзига тегишли йўл бўлагини эгаллашлари 
лозим. 

---

490