3-mavzu. Global bozorda biznes yuritish

(Q
1
+Q
1
')/(Q
2
+Q
2
')
, vertikal o‘qqa esa nisbiy narx 
(R
1
/R
2
)
ni joylashtiramiz. 
Birinchi mamlakatda eksport qilinadigan 1-tovar ishlab chiqarishi keskin ko‘payib, 
bu holda uning taklifi ortadi va 2-tovarning nisbiy ishlab chiqarishi kamayadi. 
Nisbiy taklif egri chizig‘i 
RS
nuqtadan 
RS' 
ga ko‘chadi. 1-tovarning nisbiy narxi 
(P
1
/P
2
)
dan 
(P
1
/P
2
)'
gacha tushadi (2.10-rasm) 
 
 
2.10-rasm. a)Eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish. b) Importni 
o‘rnini qoplashga yo‘naltirilgan o‘sish 
Eksport narxlari tushadi, import narxlari esa ortadi. Bu O‘zbekiston uchun 
savdo sharti yomonlashgani, Yaponiya uchun esa savdo sharti yaxshilanganidan 
dalolat beradi. Qaysi mamlakatda o‘sish boshlangani emas, balki qaysi tovar ishlab 
chiqarishi ko‘payganligi muhim hisoblanadi. 1-tovar ishlab chiqarishi Yaponiyada 
o‘sganda ham bu holatning nisbiy taklif egri chizig‘iga ta’siri xuddi yuqorigidek 
bo‘lar edi. 
 

---

@ Eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish (export-biased growth) - 
mamlakat eksport qiladigan tovar ishlab chiqarishini kengayishi bo‘lib, bu savdo 
shartini savdo hamkorlari foydasiga yaxshilanishiga olib keladi. 
Eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish har bir mamlakatda eksport tovarini 
- bizning misolimizda O‘zbekistonda 1-tovar, Yaponiyada 2-tovar ishlab 
chiqarishini ko‘payishi bilan aniqlanadi. Jahon bozoriga bu tovarlar taklifining 
ortishi nisbiy narxlarning pasayishiga olib keladi. Chunki har bir mamlakat nisbiy 
narxi ortib borayotgan import tovarlarini ilgaridek miqdorda sotib olish uchun nisbiy 
narxlari tushub borayotgan o‘zlarining eksport tovarlarini yanada ko‘proq miqdorda 
sotishga majbur bo‘lishadi. Buning natijasida eksportni kengaytirishga qaratilgan 
o‘sish mamlakat savdo shartini savdo hamkorlari foydasiga yaxshilanishiga olib 
keladi. 
Boshqa tomondan esa, agar O‘zbekiston va Yaponiyada mos ravishda import 
qilinadigan 2-tovar yoki 1-tovar ishlab chiqarishi ko‘payadigan bo‘lsa, nisbiy taklif 
egri chizig‘i