Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Полимер қапламалы бетонлар.
Бетон ҳәм темирбетон конструкцияларды агрессив 
орталық тәсиринен сақлаў ушын бети полимер композициялар менен қапланады. Полимер 
байланыстырыўшы сыпатында термопластикалық ҳәм термореактив смолалар ислетиледи. 
Полимер қапламалар лак-бояў, паста, мастика, араласпа, пленка ҳәм плита кӛринисинде 
болыўы мүмкин. Қорғаўшы қапламалар бетон бетине жақсы жабысыўы, беккем ҳәм эластик 
болыўы, агрессив орталықларға шыдамлы болыўы, суў ӛткизбеслиги керек. 
Полимер қорғаўшы қапламалар кӛбинесе эпоксид, полиэфир, фенол-формалдегид 
(грунтовка менен) ҳәм т.б. смолалар тийкарында таярланады. Бетон бетлерин биологиялық 
актив орталықлардан қорғаў мақсетинде карбамид-формалдегид, ацетон-формалдегид 
сыяқлы полимерлер тийкарындағы лак-бояўлар ҳәм композициялар ислетилиўи мүмкин. 
Полимер толтырғышлы бетонлар (фибробетон) 
бетонға белгили узынлықтағы (1000 
мм ге шекем) полимер талшықлар (полипропилен, полиизобутилен ҳәм т.б.) киритип 
қәсийетлери жақсыланады. Бунда бетонныӊ ийилиўдеги, созылыўдағы беккемлиги артады, 
деформативлиги кемейеди, динамикалық күшлениўлерге ҳәм жарықлар пайда болыўға 

---

187 
шыдамлылығы артады. Бул полимер талшық тәризли толтырғышлар цемент тасы менен 
адгезиясы жақсы болмағаны себепли структурада механикалық байланысқан ҳалатда 
болады. 
Бундай бетонлар свай фундаментлери конструкциялары, жол қапламаларын таярлаўда 
ислетиледи. 
Ағашты модификациялаў. 
Жумсақ ағашларды (қарағай, ақ қайын, терек, 
осина, олха
ҳәм басқ.) полимерлерде сиӊдирип физикалық-механикалық ҳәм эксплуатация қәсийетлерин 
кескин жақсылаў мүмкин. Ағашты сиңдириў ушын фенол-формалдегид, карбамид-
формалдегид, фуран, полиэфир, кремнийорганикалық ҳәм т.б. полимерлер ҳәм 
метилметакрилат, стирол сыяқлы мономерлер, полимер эмулсиялар ҳәм латекслер 
ислетиледи. Ағашты сиңдириў еки тийкарғы процесслерден ибарат: ағашты полимерде 
(олигомерде, мономерде) сиңдириў ҳәм оларды қатырыў. Буныӊ ушын ағаш дәслеп 
тазаланған, кептирилген болыўы керек. 
Ағаш метилметакрилат (стирол) мономеринде сиңдирилсе, талшықлары бойлап 
қысылыўдағы беккемлиги 2-3 мәрте, талшықларына кесе бағытда 4-6 мәрте артады. Бунда 
едирилувчанлиги
2 мәрте кемейеди. Ағаш фуран полимерлери менен сиӊдирилгенде 
беккемлиги 1,5-2 мәрте, қаттылығы 2 мәрте артады, агрессив орталықларға шыдамлы 
болады. Полимерлерде сиӊдирилген ағаш биологиялық орталықларға шыдамлы ҳәм қыйын 
жанатуғын
болады. 
Жумсақ ағашларды полимерлерде сиӊдирип қатты ағаш материаллардан таярланыўы 
тийис болған паркет (
дуб, ясен, бук
сыяқлы), плинтус, 
галтел
, есик ҳәм 
ром
бӛлеклерин алыў 
мүмкин. 
Модификацияланған ағаш тийкарында ығал ҳәм агрессив орталықларда ислейтуғын 
жыйналмалы ағаш конструкциялар, буйымлар ҳәм бӛлимлер таярланады.