Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

 
29.1 Улыўма мағлыўматлар 
Лак-бояў материаллары имарат ҳәм иншаатлар қурылысында оларды безеў ҳәм 
атмосфера, агрессив орталықларынан қорғаў мақсетинде ислетиледи. 
Республикамиз аймағында жайласқан архитектура естеликлери қурылған ўақытта ишки 
ҳәм сыртқы тәрептен лак-бояў қурамлар менен безеў берилген. Усы бояў қурамлары 
тийкарынан тәбийий майлардан, пигментлер ҳәм бояў қәсийетлерин жақсылаўшы 
компонентлерден қуралған. 
Тәбийий байланыстырыўшылар зығыр, кенеп, 
масқар
ҳәм усы сыяқлы ӛсимликлер 
майын қайнатып, арнаўлы ислеў берилип таярланған ҳәм оларды кебиўин (қурыўын) 
тезлетиў ушын арнаўлы еритпелерден пайдаланылған. 
Бояў қурамларына реӊ бериўши пигментлер тәбийий таслар, гилтопырық, дузлар ҳәм 
минералларға ислеў берип таярланған ҳәм сол себепли олар ҳаўа райы, қуяш нуры тәсирине 
шыдамлы болған. 
Бояўлар сапасын асырыў мақсетинде қурамына түрли органикалық майлар, сүт 
зардоби
, ӛсимликлер қайнатпалары, кептирилген 
ҳашоратлар
талқони
ҳәм басқалар 
араластырылған. Архитектура естеликлери безеў қатламының бир неше жүз жыллар 
даўамында сапасын жоғалтпаслығының себеби лак-бояўлар қурамының тәбийийлигинде 
болып табылады. 
Самарқанд қаласы жақынындағы Афразияб антик қаласы имаратлары қалдықлары 
дийўалларына сызылған сүўретлердиң бир неше мың жыллар даўамында сақланғаны 
жоқарыда айтылған пикирлерди тастыйықлайды. 
Пүткил дүньяда лак-бояў материалларының түрлерин кӛбейтириў, ислеп шығарыў 
кӛлемин асырыў, сапасын жақсылаў тараўында илмий-әмелий жумыслар алып барылмақда. 
Әсиресе, ығаллылық ҳәм температураның ӛзгериўи тәсирине шыдамлы, имарат ҳәм 
иншаатлардың фасадларын безеўде ислетилетуғын бояў қурамларын жаратыў тийкарғы 
мәселелерден есапланады. Безеў жумысларын алып барыўда бояў қурамларыныӊ баҳасы 
80% қурайды. Фасад бояўларына әдетде ҳаўаны толық ямаса азмаз ӛткизиў, ҳаўа райы 
шараятына ҳәм нурға шыдамлылық талап етиледи. 
Жыйналмалы ҳәм монолит темирбетон имаратлар фасадларын безеўде ақ ҳәм реӊли 
цементлер ҳәм ҳәктас, гранит, мрамор, реӊли шийша порошогы ҳәм усы сыяқлы
 
порошок 
толтырғышлар тийкарында таярланған бояў қурамларын ислетиў нәтийжели есапланады. 
Бояў қурамларыныӊ тийкарға салыстырғанда жоқары дәрежеде жабысыўы (адгезиясы) безеў 
қатламының узақ мүддет хызмет етиўине кепиллик береди.