Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Спиртли лаклер ҳәм политура тәбийий 
ҳәм жасалма смолалардың спиртдеги 
еритпеси болып, қурамына пигментлер араластырып түрли реӊлерде таярланыўы мүмкин. 
Олар ағаш бетлерин пардозлаў, шийша ҳәм металл буйымларды қаплаў ушын ислетиледи. 
Эмаллы бояўлар 
пигменттиң лакдеги суспензиясы болып, арнаўлы аппаратларда 
таярланады. Эмаллы бояўлар қатқаннан кейин белгили дәрежеде қатты, атмосфера 
орталығына шыдамлы, 1-2 сутка даўамында бӛлме температурасында кебиў ҳәм шырайлы 
кӛринисде болыўы талап етиледи. 
Синтетикалық эмаллы бояўларға алкидли, перхлорвинилли эмаллар киреди. Алкидли 
эмалларға пигментлардиң глифтал, пентафтал, алкид-стирол ҳәм басқа алкид лаклардеги 
суспензиялары киреди. 
Имарат ҳәм иншаатларды сыртқы тәрептен қаплаўда глифталлы ГФ-13 ҳәм 
пентафталлы ПФ-14 эмаллы бояўлары ислетиледи. Перхлорвинил эмаллы бояўлар (ПХВ) 
грунтовка қапламалы металл бетлерди ҳәм бетонлы фасадларды қаплаў ушын ислетиледи. 
Ҳәзирги күнде раўажланған мәмлекетлерде кремнийорганикалық полимерлер 
тийкарында эмаллар таярлаў актуал мәселе есапланады. Кремнийорганикалық 
полимерлерден таярланған бояўлар қатқаннан кейин атмосфера орталығына ҳәм ыссылыққа 
шыдамлы, гидрофоб майдан пайда етиўши қәсийетке ийе болады. Бундай қапламалар ҳаўа 
ағымын 
бемалол
ӛткизеди. 
Органикалық еритиўшилерде таярланған хлоркаучукли эмаллар суў ҳәм коррозия 
орталықларына шыдамлы болады. Олар металл ҳәм темирбетон конструкцияларды 
коррозиядан сақлаў ушын ислетиледи. Эмаллар қурамында ушыўшы затлар муғдарын 
кемейттириў қапламалар сапасын асырыўға алып келеди. 
 
Қадағалаў сораўлары: 
1.
Имарат ҳәм иншаатларды сыртқы тәрептен қаплаўда қандай бояўлар ислетиледи? 
2.
Қатқаннан кейин белгили дәрежеде қатты болатуғын бояўлар қайсылар? 

---

195 
3.
Май-смолалы лаклар тийкарынан имаратлардың қайсы жерлеринде қолланылады? 
4.
Бояў қурамларына қандай толтырғышлар қосылады?