Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Пигменттиң жабыўшаңлығы 
1м
2
майданды қаплаў ушын бояў қурамындағы пигмент 
(г) сарпы менен ӛлшенеди. 
Пигменттиң реңлеў кҥши 
ақ пигмент пенен араластырылғанда ӛзиниң реӊли түсин 
бериў қәбилети менен белгиленеди. 
Пигментлердиң жабыўшаңлығы ҳәм реңлеў күши олардыӊ түрине, тәбиятына ҳәмде 
дисперслигине байланыслы болады. 
Пигменттиң нурға шыдамлылығы 
ултрафиолет нурлар тәсиринде узақ мүддет реңин 
сақлап қалыў қәсийети менен анықланады. Әдетде тәбийий минерал пигментлер нур 
тәсирине шыдамлы болады, органикалық пигментлер болса ултрафиолет нур тәсиринде 
ўақыт даўамында реӊи ҳәм қәсийетлерин ӛзгертеди. 
Пигменттиң май сыйымлығы 
100 г пигментти паста тәризли ҳалға келтириўши олиф 
муғдары (г) менен ӛлшенеди. Оныӊ май сыйымлығы дисперслигине ҳәм
 
порошок 
бӛлекшелериниӊ микрогеўеклигине байланыслы болады. 
Пигменттиң атмосфера орталығына шыдамлылығы 
суў, кислород, 
нордон
газлер, 
хўлланиш
ҳәм 
қуришнинг
алмасыўы, музлаў ҳәм ериў сыяқлы атмосферада жүз беретуғын 
тәбийий процесслер тәсирине узақ мүддет шыдам бериўи менен белгиленеди. 
Айрым жағдайларда пигменттиң силти орталығына шыдамлылығы талап етиледи, 
себеби айрым пигментлер силти еритпелери тәсиринде реӊи ҳәм қәсийетлерин ӛзгертеди. 
Бундай пигментлер тийкарында алынған бояў қурамларды цементли бетон ҳәм раствор 
бетлерин қаплаўда, силтили агрессив орталық бар болған санаат кәрханаларында ислетиў 

---

193 
мақсетке муўапық емес. Дерлик ҳәмме тәбийий пигментлер ҳәм кӛпшилик жасалма 
пигментлер (титанлы белила, хром оксиди ҳәм басқ.) силтили орталықларға шыдамлы 
болады. Кислота орталығына шыдамлы болған хром оксиди, титанлы белила, графит ҳәм 
басқалар усы орталықларға шыдамлы болады. 
Толтырғышлар 
пигментлерди тежеў, белгили жаңа қәсийетлер бериў мақсетинде 
киритиледи. Белгили бир түрдеги дисперс толтырғыш бояў қурамының беккемлигин, 
коррозия орталығына шыдамлығын, отқа шыдамлылығын ҳәм усы сыяқлы қәсийетлерин 
жақсылаўы мүмкин. Толтырғышлар сыпатында талк, каолин, кварц, асбест, слюда, диатомит, 
ҳәктас, пор порошоклары ҳәм басқалар ислетиледи. Буннан тысқары полиэтилен, 
полипропилен, поливинилхлорид сыяқлы термопластикалық полимерлер тийкарында 
алынған синтетикалық порошоклар да ҳәзирги ўақытта раўажланған мәмлекетлер бояў 
қурамлары ислеп шығарыў системасында кең кӛлемде қолланылмақда. 
Пигментлер ҳәм толтырғышлар бир-бирине тәбияты жағынан сайкес келиўи ҳәм 
полиструктура пайда етиўи бояў қурамларыныӊ қәсийетлерин жетилискен болыўын 
кепиллейди.