Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Герметиклеўши мастикалар
пластикалық ҳалатда арнаўлы әсбап жәрдеминде 
чокларға сүркеледи. Бунда мастика чокдан тысқары бетке де азмаз шығып, вертикал ҳәм 
горизонтал чокларды қаплаўы мақсетке муўапық. Мастикалар бетонға жақсы жабысыўы ҳәм 
60
0
С температураға шекем ағып түспеслиги керек. Полисулфидли каучуклер-тиоколлар ҳәм 
битум-резиналы байланыстырыўшылар тийкарындағы мастикалар кең кӛлемде ислетиледи. 
Тиоколли мастика
тиокол пастасы, вулканластырыўшы қосымша, вулканласыўды 
тезлестириўши зат ҳәм суйылтырыўшыны, герметиклеў жумыслары басланыўынан алдын, 
жақсылап араластырып таярланады. Мастика вулканизация процесси себепли тиккелей 
чоклардың ӛзинде қатады ҳәм резина тәризли, эластик герметик (қара реңде) пайда болады. 
Изол мастикасы
резина порошогы (резина шығындысы), битум, кумарон полимери, 
талшықлы дисперс толтырғыш (мәселен, асбест) ҳәм антисептик (антрацен майы) 
араластырылып таярланады. Изол мастикасы 80-100
0
С температураға шекем қыздырылған 
ҳалда ҳәм органикалық еритиўшилер (лигроин, бензин ҳәм т.б.) қосылып суўық ҳалда 
ислетилиўи мүмкин. 
Қатпайтуғын мастикалар 
полиизобутилен, жумсартыўшы (нейтрал майлар) ҳәм 
порошок толтырғыш (ҳәктас, доломит ҳәм т.б.) тийкарында таярланады. Мастика чокларға 
арнаўлы шприцлер жәрдеминде киритиледи. Бунда мастика алмасыўшы патронларға 
жайластырылған болып, электр ысытқышлар менен тәмийинленген термошкафларда ысытып 
бериледи. 
Эластик 
қистирмалар
тығыз ҳәм геўек шылбыр
(жгут) 
кӛринисинде резина, 
полиуретан, синтетикалық каучук тийкарында ислеп шығарылады. 
Пороизол
шығынды резина порошогы, жумсартқыш, геўек пайда етиўши ҳәм 
антисептика тийкарында шылбыр кӛринисинде таярланған герметик материал есапланады. 
Пороизол кесе кесим ӛлшемлери 30х40 мм ҳәм 40х40 мм болған туўры тӛртмүйеш 
формасында ҳәм диаметри 10-60 мм болған жгутлар кӛринисинде таярланады. 

---

185 
Олар вертикал ҳәм горизонтал панел чокларын, панел ҳәм терезе ромлары чокларын 
ҳәм басқа чокларды тығызластырыўда ислетиледи. 
Гернит 
үстине суў ӛткизбейтуғын пленка қапланған геўек эластик шылбыр 
кӛринисиндеги 
қистирма
материал болып есапланады. Гернит жанбайтуғын полихлоропрен 
каучук тийкарында алынады. Гернит 
қистирмаси
узынлығы 3 м ҳәм диаметри 20, 40 ҳәм 60 
мм ӛлшемлерде ислеп шығарылады. 
Гернит суў ӛткизбейди ҳәм атмосфера орталығына шыдамлы болады. Оныӊ суў 
сиӊдириўшеӊлиги 48 с даўамында масса бойынша 0,4% ти қурайды. Герниттиң 
салыстырмалы узайыўы жоқары болғанлығы себепли температура ҳәм күшлениўден пайда 
болатуғын деформациялар тәсирине шыдамлы болады ҳәм узақ мүддет хызмет етеди. 
Герметик 
қистирмалар 
иши толық ҳәм иши бос түрлерге бӛлинеди. Иши бос 
қистирма
герметиклер чокларға қуйылған, оларда вакуум пайда етиў мүмкин. Бир тәрепин кесиў 
нәтийжесинде 
қистирма
арасына ҳаўа киреди ҳәм герметик бослық дийўалларына күш пенен 
жабысып тығызласады. 
Профилленген герметиклеўши буйымлар поливинилхлоридден экструзия усылында 
таярланады. Олар түрли реңлерде ҳәм түрли кесе кесимли болыўы мүмкин. 
Поливинилхлорид герметиклер чокларды жақсы бекитеди, ҳаўа райы тәсирине, 
деформацияланыўға шыдамлы болады. Олар безеў жумысларын алып барыўда да 
ислетилиўи мүмкин. 
Чокларға герметиклерди киритиўден алдын чоклар жақсылап тазаланыўы, панел ҳәм 
блоклар мүйешлериндеги бетон ҳәм араласпа қалдықлары алып тасланыўы керек. 
Герметизация жумысларын алып барыўда техника қәўипсизлиги қағыйдаларына әмел 
етиў керек. Мастикаларды таярлаў, сақлаў ҳәм ислетиўде ӛрттен сақлаў зәрүр. Жумысшылар 
резина қолқаплар, арнаўлы кийим ҳәм басқа жеке қорғаныў қураллары менен 
тәмийинлениўи керек.