Astronomiyadan ma’lumotnomalar

Nikolay Kopernik
 
Galileo Galiley
 

---

Astronomiyadan ma’lumotnomalar
www.Orbita.Uz
kutubxonasi 
82
w
w
w
.O
r
b
it
a
.U
z
m
a
’
lu
m
o
tn
o
m
a
la
r
m
a
r
k
a
z
i.
Mixail Lomonosov 
Mixail Lomonosov 8-noyabr, 1711 yilda, Rossiyaning Arxangelsk 
guberniyasi, Denosovka qishlog‘ida tug‘ilgan. Boshlang‘ishlab chiqarish 
ta’limni mahalliy cherkov rohibidan olgan. 1731 yilda esa, Moskva «Spassk 
maktabi» ya’ni, Moskva slavyan-yunon-lotin akademiyasiga o‘qishga kirgan. 
Ta’limni muvvafqiyatli tamomlagani uchun, uni 1735 yilda Peterburg fanlar 
akademiyasi qoshidagi universitetga talabalikka qabul qilinadi. 1736 yilda 
Lomonosov, fanlar akademiyasining tavsiyasiga binoan, 12 nafar eng iqtidorli 
talabalar safida, Germaniyaga o‘qishga yuboriladi. 1736-39 yillrda 
germaniyaning Marburg universitetida ta’lim oladi. O‘sha yerda o‘zi ijarada 
turgan uyning xo‘jayinining qizi Yelizaveta-Xristina Tsilixga uylanadi.
Lomonosov ilmiy faoliyatida asosan, kimyogar, fizik, qomusiy olim 
bo‘lgan. Astronomiya, geologiya, mexanika, geografiya sohalarida ilmiy ishlar 
olib borgan. Shuningdek, she’riyat, adabiyotshunoslik, tarix hamda, tasviriy 
san’atga oid ishlari ham ma’lum. Keyinchalik o‘z nomi bilan atalgan Moskva 
universitetining loyihasini ishlab chiqqan. Sankt-Peterburg fanlar akademiyasi 
a’zosi. Shvetsiya (Stokgolm) va Bolonya fanlar akademiyasining faxriy a’zosi bo‘lgan. 1745 yilda Kimyo 
fanlari professori darajasiga erishgan. 
Lomonosovning astronomiya sohasida qilgan eng muhim kashfiyotlaridan biri bu – 1761 yilning 26-
may kuni, 
Venera
sayyorasining 
Quyosh
diskidan o‘tish jarayonini kuzatishi jarayonida, atmosferaga ega 
ekanligini aniqlaganligidir. Bu haqida Lomonosov alohida ilmiy risola – «Imperator Sankt-Peterburg fanlar 
akademiyasida, 26-may 1761 yilda kuzatilgan Veneraning Quyoshdan o‘tish hodisasi» ni yozib, uni rus va 
olmon tillarida chop ettirgan.
Iogann Kepler 
Iogann Kepler (nemischa: Johannes Kepler) 1571 yilning 27 dekabrida, 
Germaniyaning Vayl-der-Shtadt shahrida tug‘ilgan. Olmon astronomi, mexanika, 
optika sohalari mutaxassisi, matematik. Astronomiyaga bo‘lgan qiziqishi, unga 
avvalo 1577 yilda, onasi ko‘rsatgan yorqin kometa va 1580 yildagi oy tutilishi 
hodisalari tufayli paydo bo‘lgan. 1589 yilda Maulbronn monastiri qoshidagi o‘rta 
maktabni a’loga tamomlagan. Undagi ilmiy salohiyatni ko‘rabilgan shahar 
ma’muriyati, keyingi, oliy ta’limni olishi uchun maxsus stipendiya ajratgan. 1591 
yilda Tyubingen universitetiga o‘qishga kirgan. O‘sha yillariyoq, 
Kopernik
ning 
olam tuzilishining gelosentrik nazariyasi bilan tanishib, uning yorqin 
tarafdorlaridan biriga aylanadi.
Astronomiya sohasida Keplerning qilgan 
eng buyuk kashfiyotlaridan biri bu – o‘sha 
vaqtlarda fanga ma’lum bo‘lgan sayyoralarning harakat mezonlarini ochib 
bergani edi. Xususan Kepler, sayyoralar ideal aylana ham, yoki ba’zilar 
ta’kidlaganidek, epitsikllar asosida ham emas, balki, ellipssimon shakldagi 
orbita bo‘ylab harakatlanishini isbotlab berdi. U sayyoralar harakatiga oid 
bo‘lgan va keyinchalik o‘z nomi bilan atalgan uchta fundamental 
qonuniyatni ochib berdi. Kepler ochgan qonunlarga ko‘ra insoniyat ilk 
bora, sayyoralar Quyosh atrofida aylanishida, uning harakat tezligi 
Quyoshdan uzoqlashganda va unga yaqinlashganda qanday o‘zgarishini va 
sayyoraning orbita bo‘ylab aylanish tezligini qanday hisoblab topishni bilib 
oldi. Ilm-fanda Kepler «Koinot qonunchisi» maqomi bilan sharaflanadi. 
Iogann Kepler 1630 yilda Ulm – Regensburg yo‘lida vafot etgan. 
Uning sharafiga 
Oy
va 
Mars
dagi kraterlar, (1134)Kepler asteroidi, 2009 yilda orbitaga chiqarilgan 
«Kepler» fazoviy rasadxonasi (asosiy vazifasi, Quyosh tizimidan tashqarida ekzosayyoralarni qidirib topish, 
NASA ga tegishli) nomlangan.