Tibbiyot instituti talabalari uchun

O’limning sud tibbiyoti klassifikatsiyasi
Sud tibbiyotida o’lim 2 toifaga bo’linadi: 1) zo’raki o’lim; 2) zo’raki 
bo’lmagan o’lim.
Zo’raki o’limga har xil tashqi muhim ta’sirlari tufayli sodir bo’ladigan, 
jumladan, yuqori va past harorat ta’siri, mexanik jarohatlanishlar (o’tkir, o’tmas va 
o’q otar qurollaridan jarohatlanish), har xil kimyoviy agentlar va boshqalardan 
o’limlar kiradi.
O’z navbatida zo’raki o’limning 3 ta o’ziga xos turiga odam o’ldirish, 
o’zini-o’zi o’ldirish va baxtsiz hodisalar misol bo’la oladi. Bunday tushunchalar 
yuridik bo’lib, jarohat etkazilishida uning qasddan sodir qilinganligiga ahamiyat 
beriladi. Shuning uchun ham zo’raki o’limning bu turi to’g’risidagi savol sud 
tibbiyoti eksperti tomonidan emas, balki tergov va sud organlari tomonidan 
echiladi.
Zo’raki o’limning turi to’g’ridan-to’g’ri o’limga olib keluvchi tashqi muhit 
faktorlarining jarohatlovchi ta’siri bilan bog’liqdir. Sud tibbiyoti eksperti murdada 
topilgan jarohatlanishlarning xususiyatlarini, jarohatlovchi faktorning xarakterini 
aniqlagach, o’limning turi (mexanik jarohatlanishlar, mexanik asfiksiya, yuqori va 
pastki harorat ta’siri va boshqalar) to’g’risidagi savolni echadi.
Zo’raki bo’lmagan o’lim deganda har xil kasalliklardan (barvaqt, patologik 
o’lim), chuqur qarilik tufayli yoki fizik va fiziologik etilmaganlikdan (tabiiy, 
fiziologik o’lim) o’limlar tushuniladi. Tabiiy o’lim kamdan-kam uchraydi. Odatda 
odamlar har xil kasalliklardan o’lib ketadi. Bunday kishilarning murdasini odatda 
420

---

patologoanatomlar tekshiradi. O’limning xarakteri zo’rakiligiga shubha 
to’g’ilgandagina murdani sud tibbiyotida kesib ko’rish tavsiya etiladi. Zo’raki 
bo’lmagan o’limning turini o’limga olib keluvchi kasallikka qarab aniqlaniladi.
Shunday qilib o’limning sud tibbiyoti klassifikatsiyasi quyidagi sxema 
bo’yicha ifodalanishi mumkin (4 sxema).