Билим соҳаси – Социал таъминот ва соғлиқни сақлаш 500000

4.5.2 Катталарда қон айланиши 
 
Бола туғилгач, ўпка орқали нафас олишнинг бошланиши биланоқ, ўпка 
артерияси орқали чиққан қон ўпкага бориб, кислородга тўйиниб юракнинг 
чап бўлмачаси орқали чап қоринчага ўтиб организмга тарқалади. Бунда ўпка 
орқали қон айланиш 5 маротабага ортади. Кичик қон айланиш доирасида қон 
томирлар қаршилиги 2 ойлик болада 5-10 маротабага камаяди. Эндилиқда 
юракдан чиққан қоннинг барчаси ўпка орқали ўтади. Ваҳоланки бу кўрсаткич 
ҳомилаликда 10% ни ташкил этган ҳолос.
Йўлдош орқали қон айланишда иштирок этган киндик томирлари 
бутунлай беркилиб, кейинчалик киндик венаси аранциев йўлчаси билан 
биргаликда жигарни юмалоқ боғламига, киндик артерияси эса қовуқ - киндик 
боғламига айланиб кетади. Юрак бўлмачаларида қон босимини ўзгариб 
бўлмачалараро фарқни камайиб йўқолиб бориши туфайли, овал тешиги 
орқали қоннинг ўтиши тўхтайди. Овал тешигини функционал беркилиши 
болани тахминан 3 ойлигида, бутунлай беркилиши эса биринчи йил охирида 
кузатилади. Баъзи кишиларда овал тешиги бутунлай беркилмаслиги ҳам 
мумкин. Қон айланишга таъсир этмайдиган ингичка, игнанинг учидек тешик 
5 ёшгача бўлган болаларда 50%, катталарда 10-25% гача сақланган бўлади. 
Баталлов йўлида биринчи нафас олишдаёқ кислород парциал
босимининг ортиши туфайли қисилиш йўл деворлари силлиқ мушаклар 
қисқаришидан соғлом болалаларда ҳаётни 10-15 -соатида йўл тешигини 
беркилиши (бунда биологик актив моддалар - простогландин, ацетилхолин, 
брадикинин таъсири бўлиши эҳтимолдан ҳоли эмас) кузатилади. Аммо 
Боталлов йўлини анатомик беркилиши бироз кечроқ, боланинг 2 ойлигида юз 

---

302 
беради. Шундай қилиб, ўпка орқали кичик ҳамда катта қон айланиш доираси 
ишга тушади.