Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

 
 
10.9-rasm. Kutish va likvidlik mukofoti nazariyalarini o„zaro bog„liqligi
Manba:
Financial Markets and Institution\Eighth Edition. Frederic S. Mishkin & Stanley G. 
Eakins.103p. 
Likvidlik mukofoti (muddat) har doim ijobiy va obligatsiya qoplanish 
muddatini uzayishi bilan birga o‗sadi va daromadlilik egri chizig‗i har doim kutish 
nazariyasi uchun daromadlilik egri chizig‗idan yuqori va odatda yanada tik 
og‗ishga ega bo‗ladi. Bunda kutish nazariyasi uchun daromadlilik egri chizig‗i 
taxmindan kelib chiqib qurilganligini va kutilayotgan foiz stavkalari 
o‗zgarmasligini inobatga olish lozim.
Foiz stavkalarini muddatli strukturasi bo‗yicha olib borilgan tadqiqotlardagi 
asosiy masala daromad egri chizig‗ini og‗ishiga qarab qisqa muddatli foiz 
stavkalarini kelajakdagi tebranishlarini belgilab berishi o‗rganishdan iborat bo‗lib, 
mazkur tadqiqotlar natijasi qisqa va uzoq muddatli foiz stavkalari o‗rtasidagi 
farqlar, doimo kelajakdagi qisqa muddatli foiz stavkalarini prognoz qilishda 
yordam bermasligi to‗g‗risidagi xulosaga olib kelgan
209
. Bunga uzoq muddatli 
obligatsiyalar uchun likvidlik mukofotidagi (muddat) sezilarli tebranishlar sabab 
bo‗lgan bo‗lishi mumkin.
Biroq, keyingi yillarda o‗tkazilgan yanada chuqur tadqiqotlar shuni 
ko‗rsatmoqdaki, muddatli foiz stavkalarini muddatli strukturasi juda qisqa muddatli 
208
Financial Markets and Institution\Eighth Edition. Frederic S. Mishkin & Stanley G. Eakins.102p.
209
Robert J. Shiller, John Y. Campbell, and Kermit L. Schoenholtz, ―Forward Rates and Future Policy: Interpreting 
the Term Structure of Interest Rates,‖ Brookings Papers on Economic Activity 1 (1983): 173–217; N. Gregory 
Mankiw and Lawrence H. Summers, ―Do Long-Term Interest Rates Overreact to Short-Term Interest Rates?‖ 
Brookings Papers on Economic Activity 1 (1984): 223–242.

---

(keyingi bir necha oylar uchun) va uzoq muddatli (bir necha yillar uchun) davrlar 
uchun istiqboldagi tebranishlar to‗g‗risidagi axborotlarni o‗z ichiga olishi, biroq 
shu bilan birga, haqiqatdan ham o‗rta muddatli davrda foiz stavkalari tebranishini 
prognoz qilish bir qancha noaniqliklar bilan bog‗liqligini ko‗rsatmoqda
210
.
Foiz stavkalarini muddatli strukturasi bo‗yicha keltirib o‗tilgan 3 ta
nazariyalardan bozorni segmentlash va likvidlik mukofoti nazariyalari muddatli 
struktura bilan bog‗liq bo‗lgan ko‗pgina omillarni tushuntirishda keng 
foydalaniladi. Ushbu nazariyalar asosida foiz stavkalarining kelgusidagi 
o‗zgarishini prognoz qilish mumkin bo‗lib, bunda daromadlilik egri chizig‗ini 
keskin ijobiy og‗ishi qisqa muddatli foiz stavkalarini o‗sishi, sezilarsiz ijobiy 
og‗ishi esa qisqa muddatli foiz stavkalarini o‗z holatida qolishi kutilayotganligini 
bildiradi. Gorizontal daromadlilik egri chizig‗i qisqa muddatli foiz stavkalarini 
sezilarsiz pasayishi va salbiy og‗ish esa qisqa muddatli foiz stavkalarini keskin 
pasayishi kutilayotganligidan dalolat beradi.