Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

 
10.1-jadval 
Moody's i Standard and Poor's larning obligatsiyalar reytingi 
Moody‟s 
reytingi 
Standard 
and Poor‟s 
reytingi 
Izohi 
Korporatsiyalar misolida (2013 
y. holatiga ) 
Aaa 
AAA 
oliy sifat (defolt riski juda 
past) 
Microsoft, Johnson & Johnson, 
Mobil Corp.
 
Aa 
AA 
yuqori sifat 
Shell Oil, Sanofi, General 
Electric
 
A 
A 
o‗rtachadan yuqori daraja 
Bank of America, Intel Corp., 
McDonald‘s, Inc.
 
Baa 
BBB 
o‗rtacha daraja 
Hewlett-Packard, FedEx, 
Harley Davidson
 
Ba 
BB 
o‗rtachadan past daraja 
Charter Communications, 
Netflix, Best Buy
 
B 
B 
spekulyativ
 
Rite Aid, United Airlines, Delta 
Airlines 
Caa 
CCC, CC 
kuchsiz (defolt riski yuqori)
 
Western Express, RadioShack, 
J.C. Penney 
C 
D 
juda spekulyativ
 
American Airlines 
Manba:
Financial Markets and Institution\Eighth Edition. Frederic S. Mishkin & Stanley G. 
Eakins.90 p.
 
Agarda korporativ va g‗aznachilik obligatsiyalari bo‗yicha foiz stavkalari 
o‗rtasidagi nisbatni izohlaydigan bo‗lsak, birinchidan, to‗lanmaslik riski yuqori 
bo‗lganligi uchun korporativ obligatsiyalar bo‗yicha foiz stavkalari doimo 
g‗aznachilik obligatsiyalar foiz stavkalariga nisbatan yuqori bo‗ladi. Modomiki, 
to‗lanmaslik risk reytingida yuqori bo‗lgan Aaa darajadagi obligatsiyalarga 
nisbatan Vaa reytingli obligatsiyalar bo‗yicha risk uchun mukofotlari yuqori va 
Aaa kategoriyadagi obligatsiyalar bo‗yicha foiz stavkalaridan ham afzalroq bo‗ladi. 
Shunday yondashuvdan buyuk depressiya yillari hamda 1970- yillardan boshlab, 
Vaa kategoriyadagi korporativ obligatsiyalar bo‗yicha risk uchun mukofotlarni 
keskin oshishini sababini tushuntirishda foydalanish mumkin. Buyuk depressiya 
davrida bankrotlik va defolt oddiy holatlar bo‗lib hisoblanadi. Bu esa ishonib 
bo‗lmaydigan korporatsiyalarning obligatsiyalari bo‗yicha to‗lanmaslik riskini
204
Financial Markets and Institution\Eighth Edition. Frederic S. Mishkin & Stanley G. Eakins.90p.

---

230 
sezilari ravishda o‗sishiga olib kelishi natijasida Vaa turidagi obligatsiyalar 
bo‗yicha risk uchun mukofotlarni yuqori darajada o‗sishiga olib keladi. Xuddi 
shuningdek, 1970- yildan boshlab, bankrotlik va to‗lanmaslik holatlarini ko‗p 
takrorlanishi, tabiiy ravishda korporativ va g‗aznachilik obligatsiyalari bo‗yicha 
foiz stavkalari o‗rtasidagi farqni oshirib, korporativ obligatsiyalar uchun risk 
mukofotlarini yana o‗sishiga olib keladi.
Likvidlik-bu obligatsiyaning foiz stavkasiga ta‘sir etuvchi yana bir o‗ziga xos 
ko‗rsatkich bo‗lib, aktivning likvidligi qancha yuqori bo‗lsa, u yanada jozibador 
(boshqa teng sharoitlarda) bo‗ladi. Yuqorida keltirilgan grafikda dastlabki holatda, 
ikki turdagi obligatsiyalar bo‗yicha muvozantlashgan baho va foiz stavkalari 
(
) teng bo‗lgan. Korporativ obligatsiyalar va g‗aznachilik 
obligatsiya bo‗yicha foiz stavkalari o‗rtasidagi farq o‗sgan. Shunday ekan, 
korporativ obligatsiyalar va g‗aznachilik obligatsiya bo‗yicha foiz stavkalari 
o‗rtasidagi farq ( mukofot riski) nafaqat korporativ obligatsiyalar bo‗yicha defolt 
riskni, shu bilan birga uning likvidligini ifodalaydi. AQShda munitsipal 
obligatsiyalar bo‗yicha foizli daromadlar federal daromad solig‗idan ozod qilingan 
va bu munitsipal obligatsiyalarga bo‗lgan talabga hamda kutilayotgan daromadni 
oshishiga ta‘sir etadi. Munitsipal obligatsiyalarga soliq imtiyozlari berilishi, 
g‗aznachilik obligatsiyalariga nisbatan soliqlar to‗langandan keyingi kutilayotgan 
daromadni va munitsipal obligatsiyalar jozibadorligini yanada oshiradi. Bunda 
ularga talab oshadi va talab egri chizig‗i o‗ng tomonga 
ga siljiydi. 
Natijada, munitsipal obligatsiyalar muvozantlashgan baho 
ga o‗sadi, 
muvozantlashgan foiz stavkasi esa pasayadi.