Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

10.7-rasm. Munitsipal obligatsiyalar va g„aznachilik obligatsiyalar 
 bo„yicha foiz stavkalari 
Manba: 
Financial Markets and Institution\Eighth Edition. Frederic S. Mishkin & Stanley G. 
Eakins.94p.
 
Shunday qilib, foiz stavkasining risk strukturasi (qoplanishi bir muddatdagi 
obligatsiyalar bo‗yicha foiz stavkalari o‗rtasidagi nisbatan) 3 ta omillar bilan 
izohlanadi: defolt riski, likvidlik va foiz to‗lovlariga daromad solig‗i. Riskli 
obligatsiyalar bo‗yicha defolt riskini oshishi, risk mukofotini o‗sishiga(risksiz 

---

g‗aznachilik obligatsiyalari va ular bo‗yicha foiz stavkalari o‗rtasidagi farq). 
Yanada yuqori likvidli bo‗lgan g‗aznachilik obligatsiyalari nima sababdan kam 
likvidli bo‗lgan obligatsiyalarga nisbatan foiz stavkalari past bo‗lishi. Biroq, 
obligatsiyalarga soliq imtiyozlarini berish qoidalari qo‗llanilsa (munitsipal 
obligatsiyalar federal daromad solig‗idan ozod qilingan kabi) g‗aznachilik 
obligatsiyalarga nisbatan foiz stavkalari past bo‗ladi
205
.
Bundan tashqari, obligatsiyalarning foiz stavkalariga yuqorida ko‗rsatilgan 
defolt riski, likvidlik va foiz to‗lovlariga daromad soliqlaridan tashqari yana bir 
muhim omil, ularning so‗ndirish muddatlari ham o‗z ta‘sirini ko‗rsatadi. Risk, 
likvidlik darajalari va soliqqa tortish stavkalari bir xil bo‗lgan obligatsiyalar 
bo‗yicha foiz stavkalari farq qilishi, ularni so‗ndirish muddatlari turlicha 
bo‗lganligidan kelib chiqadi. Bir xil darajadagi risk, likvidlik va soliq stavkalariga 
ega bo‗lgan obligatsiyalar daromadliligini ularning so‗ndirish muddatiga 
bog‗liqligini grafikda ifodalanishi daromadlilikni egri chizig‗i deyiladi.
Daromadlilik egri chizig‗i ijobiy va salbiy og‗ish yoki gorizontal ko‗rinishda 
bo‗lishi mumkin. Eng oddiy vaziyatlarda, daromadlilik egri chizig‗i yuqori
og‗ishga ega bo‗lsa, bu uzoq muddatli foiz stavkalari qisqa muddatli foiz 
stavkalariga nisbatan yuqori, gorizontal holati esa qisqa muddatli foiz stavkalari 
uzoq muddatli foiz stavkalariga teng bo‗ladi. Daromadlilik egri chizig‗ining pastga 
og‗ishi esa uzoq muddatli foiz stavkalari qisqa muddatli foiz stavkalariga nisbatan 
past bo‗lishini anglatadi
206
.