Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

QONNING KISLOROD TASHISHI
Arterial qonning 100 ml dan 19 ml kislorod ajratib olish mumkin. Bu
miqdordagi kislorodning faqat 0,3 ml qonda erigan holda bo’ladi. Kislorodning
asosiy qismini qon gemoglobinga bog’lagan holda tashiydi. Kislorodning parsial
bosimi yuqori bo’lgan sharoitda (o’pkada) gemoglobin oksigenatsiyaga uchrab,
kislorod bilan bo’sh, oson dissotsiatsiyalanadigan oksigemoglobinni hosil qiladi.
Kislorodning 
parsial 
bosimi 
past 
bo’lgan 
sharoitda 
(to’qimalarda)
oksigemoglobin dissotsiatsiyaga uchrab, kislorod ajratadi. Oksigemoglobinning
parchalanishi kislotali muhitda, yuqori haroratda tezlashadi. To’qimalarda bu
sharoitlar mavjud: to’qimalarda kislorodning parsial bosimi past, modda
lamashinuvi natijasida harorat picha ko’tarilgan va CO
2
hosil bo’lishi natijasida
vodorod ionlari miqdori ortgan.
Arterial qon to’qima kapillyarlaridan o’tar ekan, bor kislorodning hammasini
emas, faqat bir qismini ajratadi. 100 ml qondagi 19 ml kislorodning bor yo’g’i
5-6 ml to’qimalarga o’tadi va shu miqdorga teng arteriovenoz farqpaydo bo’ladi.
Qon o’pka kapillyarlaridan o;tayotganda bu farqni to’ldiradi.
Demak, qonda kislorod ikki xil shaklda tashiladi. Biri – plazmada erigan
shakli. Uning miqdori juda oz. Ikkinchisi – gemoglobin bilan birikkan shakli.
Oksigemoglobin shaklida tasgiladigan kislorod miqdori taxminan 98% ga teng.