Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

Adabiyotlar
1.  Азимов  А.  Краткая  история  биологии.  От  ап химии  до 
генетики  / Пер.  с  англ.  Л А .  Игоревского-  М.:  Центрполиграф.- 
2002,-  223  с.
2.  Азимов  А.  Генетический  код.  От  теории  эволюции  до 
расшифровки ДНК.-  М.:  Центрполиграф,-  2006.-  208 с.
3.  Гулямова  Ф.  Я.  Мой  отец  Ялкин  Туракулов,-  Т.:  Фзн.-
2007.
4.  Москалев  А.  А.  Старение  и  гены.-  СПб.:  Наука.-  2008.-
358 с.
5.  Овчинников  Ю.А. 
Биоорганическая  химия,- 
М.: 
Просвещение,-1987.-  815  с.
6.  Туракулов  Ё.Х. 
Биохимия.-Тошкент.- 
Узбекистон,- 
«996,-  480 б.
7.  Тюкавкина  Н А .,  Бауков  Ю.И.  Биоорганическая  химия,- 
М.: Дрофа.- 2008.' 542 с.
8.  Шамин  А.Н.  История  биологической  химии.  Истоки 
науки.- М.: Комкнига,-  2006.-  392 с.
434

---

XV  BOB.  KOLLOID  KIMYO  FANI  TARIXI
15.1. Kolloid  moddalar haqida tarixiy ma'lumotlar.
15.2.  Kolloid-dispers sistemalarning umumiy
 
xususiyatlari.
15.3. Kolloid kimyo fanining  shakllanishi.
15.4.  Kolloid sistemalar  barqarorligi shartlari
15.5. Kolloid kimyoning  XX I  asrda  rivojlanish
 
istiqbollari.
15.1. Kolloid  moddalar haqida tarixiy ma'lumotlar
Kolloid  moddalar  qadim  zamonlardan  beri  inson  tomonidan 
ishlatib kelinganligi haqidagi ma'lumotlar rim tarixchilari, Aristotel va 
aikimyogariaming asariarida uchraydi. Qadim zamonlardayoq kolloid- 
kimyoviy  jarayonlar  Xitoyda,  Hindistonda,  Misrda,  Rimda,  O 'rta 
Osiyoda,  qadimgi  Rusda  ovqat  tayyorlash,  teri  oshlash, 
sovun 
xossasiga  ega  bo'lgan  moddalar  olish,  matolarni  bo'yash,  bir  qator 
kasalliklami  davolash va boshqa ishlarda qo'llanilgan.
Kolloid  eritma  holatidagi 
kumush  va  oltinning  shifobaxsh 
xususiyatlari  qadimdan  ina'lum  bo'lib,  hukmdorlar  o'z  sog’likiarini 
saqiash  maqsadida  idish-tovoqlari  va  ichimlik  qadahlarini  oltin- 
kumush 
qotishmalaridan 
yasatganlar. 
Masalan, 
forslaming 
shahanshohi  Doro va mashhur  sarkarda 
Aleksandr Makedonskiyning
 
bakovullari  faqat  oltin-kumush  idishlardan  foydalanishgan.  Ko'hna 
Misr  jangchilari  jarohatlarini  yiringlashdan  saqiash  va  tezroq  shifo 
topishlari uchun yaralariga kumush tangalari qo'yishgan.  Abu Ali Ibn 
Sino  o'z  asariarida  kumush  kolloid  eritmasining  shifobaxsh 
xususiyatlari  va  uning  yordamida  davolagan  kasal!iklari  haqida 
ma'lumotlar  qoldirgan.  Nasroniy  poplari  ham  kumush  tangalari 
doimiy  tashlab  qo'yilgan 
“muqaddas  suv”
  bilan  kambag’allarning 
ko'z  kasalliklarini  davolagan,  bu  muolaja  kumushning  antiseptik 
xossalaridan  foydaianishga  asoslangandir.  Kumush  kolloidi  650  dan 
ko'proq  kasalliklar keltiruvchi  bakteriyalarga qarshi  samarali  qo'lla­
nilgan.  Mashhur  hakim  T.  Paratsels  o'z  faoliyatida  oltinning  kolloid 
eritmasidan (
aurum potabile -  oltin ichimligi)
 foydalangan.
1644-1646-yilIarda  saroy hakimi  vazifasini  bajargan  I.  Glauber 
ham oltin gidrozolining  shifobaxsh xususiyatlarini qayd etib o  tgan.
435

---

1762-yilda  М.  V.  Lomonosov  oltinning  kolloid  eritmasidan 
foydalanib  rangli  shishalar  ishlab  chiqarishni  o 'z  fabrikasida  yo'lga 
qo'ydi.
1777-yilda  K.V.  Sheyelye  va  F.  Fontana  pista  ko'mir  sirtida 
gazlaming yutilish (adsorbsiyasi) hodisasini kashf etdilar.
1776-1797-yillarda 
A.A.  Musin-Pushkin 
nodir  metallar 
amalgamalarini  olish  ustida  ishlagan  va  simob  zoli  xususiyatlarini 
ham  o'rgangan.
1785-yilda  T.E.  Lovits  suv,  spirt,  aroq  va  farmatsevtik 
preparatlami 
tozalashda 
maydalangan 
pista 
ko'miming 
sirt 
yutuvchanligidan foydalandi.
1807-1809  yy.  Moskva  universiteti  professori  F.F.  Reys 
suspenziya  muhitida  (loyqa  suvda  )  elektroforez  va  eiektroosmos 
hodssalarini ochdi.
1827-yilda botanik olim  R.  Broun  turli o'simliklar  urug’liklari 
suvli  muhitda  muallaq  holda  bo'lishi  va 
doimo 
betartib 
harakatlanishini  kuzatdi  va  bu  hodisaga  issiqlik  harakati  sababchi 
ekanligini  aniqladi.
1833-1834-yillarda 
Y.Y. 
Berselius 
kolloid 
“eritmalar” 
beqarorligi  va  zarrachalari 
yorug’lik 
sochish  (opalestsensiya) 
qobiliyatini qayd etdi.
1838-1842-yillarda 
M.  Faradey  elektroliz  usulida  bir  qator 
metallaming  zollarini oldi va  optik xossalarini o'rgandi.
1845-1851-yillarda  Bolonya  universiteti  farmakimyo  bo'yicha 
professori 
F.  Selmi  berlin  zangorisi,  oltingugurt  va  kumush  xlorid 
kolloid eritmalarini hosil qildi va xossalarini o'rgandi.
1857-yilda M.  Faradey oltinning kolloid eritmasini  tayyorladi va 
sochilgan nur oqimida uning zarrachalari  harakatini qayd etdi.
1858-yilda  o'simliklar  anatomiyasi  va  fiziologiyasini  tadqiqot 
etgan  botanik  olim  K.  Negeli (1817-1891  yy.)  fanga