Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

retinol
, vitamin В — 
iiamiri)
 bilan ataldi.
Karl  Peter  Xenrik  Dam
 (1895-1976  yy.)  -   daniyaiik  biokim­
yogar va  fiziolog.  1943-yilda organizmda qon  ivishini  boshqaruvchi
430

---

К  vitaminini  ochganligi  uchun  va  vitamin  strukturasini  o'rgangan 
Eduard  Doyzi
  bilan  birgalikda  tibbiyot  va  fizio- 
logiya bo'yicha Nobel mukofotiga  sazovor bo'lgan- 
lar.  2  marta  Nobel  mukofoti  sovrindori,  mashhur 
biokimyogar L.  Poling 
“C vUamini
» 
shamollash  va
 
gripp”
  kitobida  inson  salomatligi  uchun  muhim 
ahamiyatga  ega,  ammo  organizmda  ishlab  chiqa- 
rilmaydigan С  vitaminini ummi uzaytiruvchi modda 
sifatida  barchaga  tavsiya  qiladi.  Haqiqatda  ham,  bu 
vitamin 
inson 
organizmida  boradigan  barcha 
oksidlanish-qaytarilish  reaksiyalari  ishtirokchisi,  kollagen  va  elastin 
hosil  bo'lishida  ham 
muhim  biologik 
ahamiyatga  ega  bo'lgan 
moddadir.
Shu  o'rinda,  vitaminlami  ajratib  olish  tadqiqotchilardan 
qanchalik  sabr-chidam,  vaqt  va  og’ir  mehnat  talab  etishiga  misol 
keltiramiz:  1934-yilda  R.  Uilyams  (1886-1965  yy.)  20-yillik
mehnatidan  keyin  I  tonna  slioli  kepagini  qayta  ishlab,  undan  1/3 
untsiya (9,3  g) vitamin Bj  ajratib oldi va strukturasini o'rganib,  1935- 
yilda  uning  sintezini  amalga  oshirdi.  Shu  sababli,  vitaminlami 
kimyoviy  usullarda  tez  va  arzon  sintez  qilishga  ko'plab  urinishlar 
bo'lgan.
Sintetik vitaminlar haqida ma'lumotlar
Jahonning  ko'pgina  mamlakatlarida  ovqatlanish  rejimining  va 
sifat  tarkibining  sanitariya-gigiena  talablariga  javob  bermasligi 
organizmda. vitaminlar  tanqisligi  va tegishli  kasalliklarga  olib  keladi.
Shu  sababli  aholini  vitaminlarga  bo'lgan 
zaruriy 
ehtiyojini 
qoplash 
maqsadida 
kimyoviy sintez usulida olingan preparatlar 
qo'llaniladi.  Ammo,  bu  masalaning  nozik 
jihati  shundaki,  sintez  yo'li  bilan  olingan 
vitaminlar  samaradorligi  tabiiy  vitaminlar 
samaradorligidan  ancha  past 
Masalan, 
sintetik  vitamin  С  (askorbin  kislota)  aniq 
tarkibga  ega  bo'lgan  bitta  modda  bo'lsa, 
tabiiy  С  vitamin  tarkibida  uning  yetti 
izomeri  bo'lib,  mos  ravishda  uning  samaradorligi  ham  yuqori.
431

---

Sintetik  E  vitamin  bitta  moddadan  iborat,  uning  tabiiy  analogi 
tarkibida  8  izomer bor va samaradorlik farqi  ham  katta.  Inson  orga- 
nizmining  normal  faoliyati  uchun  zarur  vitaminlar  va  ularning  bir 
sutkalik iste'mol me’yorlari  yuqoridagi  13-jadvalda  berilgan. Hozirgi 
vaqtda barcha tabiiy  vitaminlaming  sintetik  analoglari  mavjud  bo'lib, 
ulami  ishlab  chiqarish  hajmi  yiliga  8-10  %  ga  oshmoqda.  Albatta, 
biologik faol moddalar vitaminlar bilan chegaralanmaydi.
Izoh:  Mavzu  doirasida  bo'lmaganligi  uchun 
fermenllar,
 
antibiotiklar,  gormonlar va  maxsus  biopreparatlar haqida  chuqurroq
 
ma'lumotlar  berilmadi.  Qiziquvchi  talabalar 
ushbu  yo'nalish
 
bo 'yicha  mustaqil ishlash  uchun  tavsiya qilingcin  adabiyotlardan  va
 
Internetdagi maxsus saytlardan foydalanishi mumkin.
14.4.  X X I  asrda biokimyoning rivojlanish yo'nalishlari
Biokimyo  rivojining  5-bosqichiga  shartli  ravishda  XX  asr 
oxirgi  choragi  va  XXI  asr  boshida  biologiya  fanlari  majmuiga 
kiruvchi  faniaming 
(biokimyo,  bioorganik  kimyo,  moiekulyar  biolo­