K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si

Sis-, trans- 
 
Bu  old  qo‘shimchalarni  terminlar  tarkibiga  kiritgan  shaxs  –  stereokimyoning 
asoschilaridan  biri  bo‘lmish  Yakob  Xenrik  Vant-Goff  (1852-1911)  bo‘ladi.  Lotin  tilida  cis- 
bilan  boshlanuvchi  so‘zlar  «shu  tarafga»  degani  bo‘ladi  va  aksincha  trans-  bilan 
boshlanuvchilari  «narigi  tarafga»  degan ma’noga ega bo‘ladi. Sis- va trans- izomeriya ham 
organik va ham noorganik (kompleks) birikmalar orasida keng tarqalgan hodisadir. «Transuran 
elementlar»  singari  terminlar  tarkibida  bu  old  qo‘shimchalarga  duch  kelamiz.  Shuningdek, 
kimyodan tashqari boshqa fanlarda ham bu old qo‘shimchaga ega terminlar bisyor. Masalan, 
astronomiyada transneptun obyektlar, Avstro-Vengriya monarxiyasi tarkibida bo‘lgan tarixiy 
Sisleytaniya o‘lkasi, Transatlantika parvozi singari terminlar shular jumlasidandir. 
Ekvi- 
 
«Tengdosh», «barobar», «teng qiymatli» ma’nolarini beruvchi bu old qo‘shimcha lotin 
tilidagi aequus  -  «barobar» so‘zidan kelib chiqqan. Siz albatta,  «ekvivalent»,  «ekvimolyar», 
«ekvipotensial» singari terminlarni yaxshi taniysiz. Lekin, terminlar tarkibidagi ushbu «ekvi-» 
old  qo‘shimchasi  shuningdek,  lotincha  equus,  ya'ni,  «tulpor»  so‘zidan  ham  kelib  chiqqan 
bo‘lishi  mumkin.  Bu  holda,  albatta  terminning  ma’nosi  tubdan  boshqa  bo‘ladi.  Masalan, 
ekvilenin terminidagi old qo‘shimcha shunga bog‘liq. Ma’lumot uchun: ekvilenin – biyaning 
siydigidan olinadigan tabiiy steroid estrogenning nomidir.  

---

99