M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova

Iqlim  omillari.  O‘simliklarga  ta’sir  qiladigan  iqlim  omillariga  suv,  havo, 

---

343 
 
yorug‘lik,  harorat,  shamol  kiradi.  Bu  omillar  o‘simliklarga  o‘ziga  xos  tarzida 
ta’sir ko‘rsatadi. 
Suv.  Suv  tirik  tabiatning  bir  qismi  bo‘lgan  o‘simlik  hayoti  uchun  ham  eng 
muhim  omillardan  hisoblanadi.  Tirik  tabiatni  suvsiz  tasavvur  qilib  bo‘lmaydi. 
Suv  tirik  tanani  tashkil  qilgan  hujayralarning  asosiy  qismini  tashkil  qiladi. 
Xujayradagi  barcha  jarayonlar  suvsiz  sodir  bo‘lmaydi.  Xujayrada  sodir 
bo‘ladigan  jarayonlar:  fotosintez  (assimilatsiya),  nafas  olish  (dissimilyatsiya) 
va  suv  bug’latish  (transpiratsiya)  ma’lum  miqdordagi  suv  ishtirokida  amalga 
oshadi. 
Tabiatdagi  suv  yomg‘ir,  qor,  do’l,  shudring,  tuman,  Qirov,  muz 
ko‘rinishlarida  uchraydi.  O‘simliklarga suv  ikki  manba  (tuproq  va atmosfera) 
orqali ta’sir qiladi. Suvni o‘simlik yerdan ildiz suruvchi tukchalari orqali so‘rib 
oladi.  Tuproqdagi  suvning  umumiy  miqdori  va  uning  fasllar  bo’ylab 
taqsimlanishi  o‘simlik  xayoti  uchun  juda  katta  ahamiyatga  ega.  Yiliga  juda 
ko‘p  miqdorda  yong‘in  tushadigan  (10.000  mm)  tropik  iqlimli  sharoitdagi 
viloyatlarda  o‘simliklar  yaxshi  rivojlanadi  va  ularning  turlari  nihoyatda  ko‘p 
bo‘ladi. Yiliga (8 mm) juda kam yog‘in yog‘adigan o‘lkalarda (cho‘l zonasida) 
ham  o‘simliklar  shu  sharoitga  moslashib  o‘sadi.  Lekin  ularning  turlari  kam 
bo‘ladi.  Yong‘inning  o‘simlik  xayotiga  ta’sirini  O‘rta  Osiyo  misolida  ko‘rish 
mumkin.  O‘rta  Osiyoning  tog‘li  mintaqalarida  yiliga  2000  ml  gacha  yomg‘ir 
yog‘adi va bu yog‘in yil fasllari bo’ylab taqsimlanadi. Yoz oylarida ham tez-
tez yomg‘ir yog’ib turishi o‘simliklarning yaxshi o‘sishiga yordam qiladi va bu 
yerlarda 7 mingga yaqin tur o‘simliklar o‘sadi. O’rta Osiyoning cho‘l zonasida 
yomg‘ir yoz faslida yog’maydi, shuning uchun bu zona florasida 800 ga yaqin 
o‘simlik turlari uchraydi.O‘simliklar tanasidagi suvni boshqarishiga qarab ikki 
guruhga bo‘linadi. Bir gurux o‘simliklar tanasidagi suv rejimini faol boshqara 
olmaydi. Bularga yupqa bargli qirqquloqlar va suv o‘tlar kiradi. Ikkinchi gurux 
o‘simliklar  tanasidagi  suv  rejimini  ogizchalari  faol  boshqaradi.  Bunday 
o‘simliklarga yuksak o‘simliklar misol bo‘ladi. Yer sharining turli o‘lkalarida 

---

344 
 
yashaydigan  o‘simliklar,  har  xil  miqdorda  suv  bilan  ta’minlanadi.  Suv  bilan 
ta’minlanish  me’yoriga  qarab  tabiatdagi  o‘simliklar  quyidagi  guruxlarga 
bo‘linadi.