|
X
Qirolicha Margarita
Muhabbat! Quvonchga erishmoq uchun ne
ko‘ylarga solmaysan bizni.
«Portugaliyalik rohibaning maktublari».
Jyulen yozgan xatlarini qaytadan o‘qib chiqdi. Tushlik ovqatga
zang chalindi. «Bu parijlik qo‘g‘irchoqqa rosa kulgili ko‘ringan bo‘lsam
kerak o‘ziyam, – deya xayolidan o‘tkazdi u. – Dilimdagi gaplarni
unga aytib telbalik qilmadimmi axir! Ehtimol, bu uncha telbalik ham
emasdir. Bu o‘rinda bor haqiqatni to‘kib solish men uchun munosib
ish bo‘ldi.
Xo‘sh, nega bo‘lmasam o‘zi bu yerga kelib, menga aziz bo‘lgan nar-
salarni so‘rab-surishtiradi? Bu uning tomonidan beadablik emasmi!
G‘irt axloqsizlik-ku. Danton haqidagi fikrlarim uning otasi menga
maosh to‘laydigan vazifalar qatoriga kirmaydi-ku axir»
Yemakxonaga kirgach, Jyulen m-l de lya Molni boshdan-oyoq mo-
tam kiyimida ko‘rib ranjiganligini darhol unutdi-qo‘ydi: oiladagilar-
ning undan bo‘lak birontasi ham qora kiyinmagani sababli bu hol
yigitga juda g‘alati tuyuldi.
Kuni bilan qattiq hayajonlanib yurgan Jyulen tushlikdan so‘ng
butunlay o‘ziga keldi. Uning baxtiga, dasturxon yonida lotin tilini
biladigan anavi akademik ham o‘tirgan edi. «Agar mademuazel de
lya Molning motam tutishi haqidagi savolim chindan ham noo‘rin
bo‘lsa, – deya o‘yladi Jyulen, – manovi odam har qalay ustimdan uncha
kulmasa kerak».
Matilda unga qandaydir boshqacha ko‘z bilan qarab o‘tirardi. «Mana
u – bu yerlik ayollarning ishvasi, xuddi de Renal xonim hikoya qilgandek
bo‘lyapti, – deya o‘ylardi Jyulen. – Bugun ertalab unga biroz qo‘polroq
muomala qildim, u men bilan gaplashmoqchi bo‘lganida injiqligini
ko‘tarmadim. Natijada esa uning oldida hurmatim oshdi. Lekin u haqini
qo‘ymaydi, albatta. U hali mendan o‘chini oladi, o‘zi ning nafratomuz
kibr-havosini namoyish qiladi menga, hozircha men chamasi faqat
jig‘iga tegdim xolos. Men judo bo‘lgan ayol naqadar o‘xshamasdi-ya
bunga! Qanday tabiiy latofat bor edi unda! Qanday sofdillik! Men uning
fikrini o‘zidan avval bilib olardim, bu fikrning uning xayoliga qanday
335
kelayotganini sezib turardim. Uning qalbidagi yagona raqibim, bu bo-
lalaridan judo bo‘lish vahimasi edi, lekin bu tuyg‘u shu qadar oqilona
va tabiiy ediki, garchi undan o‘zim aziyat cheksam-da, u menga xush
yoqardi. Tentak ekanman... O‘shanda Parij haqidagi orzulardan mast
bo‘lib yurganim tufayli bu farishta ayolning qadriga yetmadim.
Qanday tafovut, yo Rabbim! Xo‘sh, bu yerda nimani ko‘ryapman?
Faqat shuhratparastlik, kalondimog‘lik, o‘ziga bino qo‘yishning turli
xil alomatlari – bor gap shu xolos». Barcha stol yonidan turib keta
boshladi. «Anavi akademigimni qo‘ldan chiqarmaslik kerak», deya
qaror qildi Jyulen. Hamma boqqa chiqayotganida u akademikka
yetib oldi-da, mo‘min-qobillik bilan «Ernani»ning muvaffaqiyatidan
g‘azablanayotgan olimning fikriga qo‘shildi.
– Ha, agar qamoqqa olishlar haqidagi maxfiy buyruqlar davrida
yashaganimizda bormi... – dedi u.
– U davrda bunday qilishga uning jur’ati yetmagan bo‘lardi! – deya
Talma singari qo‘llarini silkitib xitob qildi akademik.
Qandaydir gul haqida gap ochilgan edi, Jyulen Vergiliyning
«Georgiklar»idan bir-ikki satr yod aytdi va shu zahoti abbat Delil-
ning beqi yos she’rlarini maqtab qo‘ydi. Xullas, u qo‘lidan kelganicha
akademikka xushomad qildi. Va shundan keyingina beparvo bir
ohangda so‘radi:
– Mademuazel de lya Molning bugun motam libosini kiyib olgani-
dan bironta amakisi o‘lib, undan meros olganmi, deyman?
– Nima? Siz shu uyda yashab turib, bu qizning qanday savdosi
borligini bilmaysizmi hali? – dedi birdan to‘xtab akademik. – Ros-
tini aytsam, onasi qizining bunday telbalik qilishiga yo‘l qo‘yishi
juda g‘alati tuyuladi, albatta, lekin bu gap oramizda qolsin-u bu
oiladagilarning irodasi shunaqa zaifroq o‘zi. Mademuazel Matildaga
esa iroda bobida Xudo bergan, shu boisdan ham u uydagilarning barini
yotqizib-turg‘izadi. Bugun o‘ttizinchi aprel-ku axir. – Akademik jimib
qoldi-da, quvlik bilan Jyulenga qarab qo‘ydi. Jyulen qo‘lidan kelgancha
ma’nodor qilib iljaydi.
«Butun uyni yotqizib-turg‘izish, motam libosi va bugun o‘ttizin-
chi aprel ekanligining bir-biriga nima aloqasi bor? – deya o‘ylardi u.
– Bu deyman, o‘zim o‘ylaganimdan ham ko‘proq qovun tushirganga
o‘xshayman-ku».
– Rostini aytsam, men... – dedi u akademikka va unga savol nazari
bilan tikildi.
336
– Yuring, bog‘ni birpas aylanaylik, – dedi akademik uzundan-uzoq
va ta’sirli hikoya boshlash imkoniyati tug‘ilib qolganidan huzur qilib. –
Menga qarang: nahot siz bir ming besh yuz yetmish to‘rtinchi yilning
o‘ttizinchi aprel kuni qanday voqea sodir bo‘lganini bilmasangiz?
– Qayerda? – ajablanib so‘radi Jyulen.
– Grev maydonida.
Jyulen shu qadar taajjubga tushgan ediki, hatto bu maydonning
nomi ham unga hech narsani eslatmadi. Sinchkovlik va o‘z ruhiga
juda monand bo‘lgan allaqanday fojiali qiziq voqealar to‘g‘risidagi
hikoyani oldindan his etish tufayli uning ko‘zlari alohida bir ifoda
bilan yondiki, odatda, hikoyachilar o‘z tinglovchilarining ko‘zida
ana shunday olovni ko‘rishni yoqtirishadi. Akademik hech narsadan
xabari bo‘lmagan shunday e’tiborli tinglovchi topib olganidan boshi
osmonga yetib, Jyulenga 1574-yilning 30-aprel kuni o‘sha davrning
eng chiroyli yigitlaridan biri Bonifatsiy de lya Mol va uning do‘sti,
pyemontlik dvoryanin Annibal de Kokonassoning qanday qilib Grev
maydonida boshi tanidan judo etilgani haqida juda batafsil hikoya
qila boshladi.
– Lya Mol Navarra qirolichasi Margaritaning mahbubi edi. Qiroli-
cha uni juda sevardi. Bir narsaga e’tibor bering-a, – deya qo‘shimcha
qildi akademik. – Mademuazel de lya Molning ismi ham Matilda-Mar-
Do'stlaringiz bilan baham: | 
