Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги м у ҳ а й ё ҳ а к и м о в а семасиология

И ККИ Н Ч И БО Б. ЛЕКСИК СЕМАНТИКА. 
ЛЕКСИК М АЪНО ВА УНИ 
ИФ ОДАЛОВЧИ ОМ ИЛЛАР
3 -§ . Семасиология ва ономасиология лексик семантиканинг 
икки аспекти сифатида
У мумий с ем аси о л о ги я н и н г би р бўлим и бўлган лек си к
сем ан ти кад а л е к с и к м аъно ўрганилади.
Л е к с и к с е м а н т и к а н и н г ў зи ҳам с е м а с и о л о г и я ' ва 
о н о м аси о л о ги я каби и кки асп ектд ан иборат.
Н утқ ж араёнида сўзловчи ва тингловчи иш тирок этади. 
Сўзловчи (ёки ёзаётган шахс) маълум отни, яъни м аънони 
муайян белгиларга кодлаб матнтузади. Тингловчи (ёки ўқиётган 
шахс) эса матнни англаш учун белгилардан маънони «ечиб алади». 
Биринчи ҳолатда маънодан белгига (сўзга, матнга) борилади ва 
«ушбу маънони (ф икрни, туш унчани) қандай белги ёрдамида 
ифодалаш мумкин?» деган савол туғилади. И ккинчи ҳолатда эса, 
белгидан маънога борилади ва «бу белги (сўз, матн) қандай маъно 
ифодалайди?» деган саю л туғилади. Ш ундан келиб чиқиб, лексик 
бирликлар маъноси «белгидан маънога» ва «маънодан белгига» 
б ир-бирига қарам а-қарш и сем асиология ва он ом асиология 
йўналишларида ўрганилади.
Семасиология л е к с и к с ем ан ти к ан и н г б и р бўлим и бўлиб, 
у м аъ н о н и б е л г и —►
м аъно й ўн али ш и д а ўрган ад и 1
2. Ва бунда 
«ушбу белги (сўз, лексем а) қандай м аъно ифодалайди?» деган 
с аю л қўйилади (тингловчинингҳолати). М асалан, ўзбектилида
1 Семасиология термини икки хил маънода ишлатилади. 1-маъносида 
тил бирликларининг маъносини урганувчи бўлимни ифодаласа (бу уринда у 
семантика термини билан синонимдир), 2-маъносида лексик семантиканинг 
бир бўлим ини ном лайди. Ушбу ғализликни ҳи собга оли б, кўпгина 
тилшунослартил бирликларининг маъносини ўрганувчи соҳани семасиология 
эмас, балки семантика деб номлайдилар.