Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги м у ҳ а й ё ҳ а к и м о в а семасиология

1 Раҳматуллаев Ш., Юнусов Р. Семемаларнинг семалар состави ва 
семантик боғланиш масалалари / / Ўзбек гили ва адабиёти, 1974, —№ 1, 51- 
53-бетлар; Қучқортоев И. Сўз маъноси ваунинг валентлиги. —Тошкент: Фан, 
1977; Раҳматуллаев Ш. Лексик маънони компонентлаб таҳлил қилиш 
тажрибасидан / / Ўзбек тили ва адабиёти, 1978, № 4, 54-60-бетлар.
7
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

балки тадқиқ объектини ҳам ўзгартириб, кенгайиб бормоқда. 
А вваллари, ф ақат луғавий м аънога эга бўлган б и р ли кл ар
сем асиологиянингтадқиқобъеети бўлган бўлса, ҳозирги пайтда 
сем асиология барча тил бирликларининг маъно хусусиятлари 
тадқиқи билан шуғулланмоқда.
Кейинги пайтларда тилшунослиқда «семасиология» термини 
б и л а н б и р қ ато р д а « сем ан ти к а» те р м и н и қ ў л л а н м о қ д а . 
«Семасиология» атамаси Райзиг томонидан 1939 йилда биринчи 
марта қўлланган бўлса, «семантика» термини француз тилшуноси 
М.Бреальтомонидан 1883 йилда фанга олиб кирилган. Семантика 
термини гректилидан олинган бўлиб, «ифодаювчи» маъносини 
б е р а д и ( з е т а п И к о з ) . С е м а с и о л о г и я т е р м и н и ҳ ам т и л
би рли клари н и н г м аъносини ўрганувчи соҳани, ҳам л ек си - 
кологиянинг бир бўлим ини ном лаш ини ҳисобга олсак, тил 
бирликларининг маъносини ўрганувчи соҳани семасиология эмас, 
балки семантика деб номлаш мақсадга мувофиқцек кўринади.
Н азорат унун савол ва топшириқлар
1. Семасиодогиянингбошкафанлартаркибидаги шаклланиши 
ҳақида маълумот беринг.
2. Семасиология мустақил лингвистик соҳа сиф атида қачон 
шаклланди?
3. 19-аср ва 2 0 -аср н и н г би ри н чи ярм и н и ўз ичига олган 
даврда семасиологик тадқиқотларда қандай лисоний ҳодисалар 
текширилди?
4. У мумий сем аси о ло ги я н и м ан и та д қ и қ қилади?
5. 2 0 -аср н и н г и к к и н ч и ярм и д ан бош лаб с е м а н т и к т а д қ и - 
қотларнинг мазмунида қандай ўзгариш лар юз берди?
6. Семасиология ва сем антика терминлари ҳақида маълумот 
беринг.
8
www.ziyouz.com kutubxonasi

---