O’zbekistonda tog’ o’simliklari va ularning ahamiyati Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

Yong’oq- Juglans fallax Dode yong’oqdoshlar oilasiga kiruvchi bo’yi
10-15metrga yetadigan sershox daraxtdir. Shoxlari dumaloq kulrang tusda.
Yong’oq madaniy holda va yovvoyi holda ham o’sadi. Yovvoyi yong’oqning
madaniy yong’oqdan farqi shuki uning bargi butunlay to’mtoq yoki biroz
to’mtoq uchli bo’lib, mevasi (yong’og’i) dumoloq (madaniy yong’oqning
mevasi tuxumsimon o’tkir uchli) po’chog’I qalin va mag’zi kichkina bo’ladi.
Yong’oq may oyida gullaydi, mevasi sentabrda pishadi. U respublikamizning
tog’li rayonlarida ko’p o’sadi. Yong’oqning mevasida 77,7%gacha moy bor.
Shuning uchun qandolatchilikda va oziq-ovqat sanoatida uning mag’zidan
keng foydalaniladi. Uning pishib yetimagan g’or mevalari esa turli
vitaminlarga boy bo’lganligi uchun ulardan po’livitaminli murabbo va
varenilar tayyorlanadi. Bargida yuglandi alkoloidi mavjud bo’lib, undan
meditsinada foydalaniladi. P’o’stlog’idan esa qo’ng’ir rangli bo’yoq olinadi.
Yogo’chi uy jihozlari- stol, stul, divanlar tayyorlashda ishlatiladi.
Tog’yalpiz- Ziziphora pamiralaica Guz. Labguldoshlar oilasiga kiruvchi
bo’yi 10-20smga yetadigan ko’p yillik o’simlik. Ildiz bo’g’izida ko’p sonli
poyalar hosil qiladi. Barglari keng ellips shaklida, o’tmas asosiga kelib birdan
ingichkalashadi va barg bandi qisqaradi. Tog’yalpiz aprel oyida ko’karadi,
ildizi qoramtir qo’ng’ir tusli yog’on o’q ildizdan iborat. Iyul-sentabr oyida
gullaydi. Gullari poyasining uchida qisqa bandli to’pgul hosil qiladi.
Gulyonbargchalari qalami bargli, tukchali juda mayda. Gulkosasi binafsha
rangli. Uzunligi 6-7mm sertuk. Gultoji qizg’ish binafsha rangli. Changchisi
gultojidan chiqib turadi. Mevasi avgust sentabr oyida pishadi. Urug’I silliq,
tuksiz, mayda, qoramtir-qo’ng’ir tusda, urug’idan yaxshi unadi.
Tog’yalpiz respublikamizning barcha tog’larida shag’al – tosh aralash
tuproqlarda ko’p o’sadi. Uni chorva mollari deyarli yemaydi. Uning barg
va poyalaridan turli kasalliklar shamollash ishtaxasizlikni davolashda keng
foydalaniladi.