O’zbekistonda tog’ o’simliklari va ularning ahamiyati Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

Olcha-Prunus sogdiana vass. Ra’nodoshlar oilasiga kiruvchi, daraxt yoki
butalardan iborat bo’lib, bo’yi 2-6 m keladigan tikanli, yosh novdalari tuksiz
jigar rang-qizil rangdadir.O’suvchi novdalardagi barglari kichik yoki yirik
kattaligi 4,5-5 sm, eni 1,8-2,1 sm, tor ellipssimon,asosi tor ponasimon tuksiz,
o’tkir tishli, ba’zan tishlari barg qirg’og’iga qarab qayrilgan bo’ladi. Gullarining
diametri 2 sm, mevalarning kattaligi 1-2 sm, turli shakl va rangdadir.Danagi 0,9-
1 sm uzunlikda, tuxumsimon, silliq xamda burushgan bo’ladi. U mart-aprel
oylarida gullaydi, mevasi iyun-iyullarda pishadi.Olcha Toshkent va Surxon-
daryo oblastiarining tog’li rayonlarining daryo soxillarida, nam yetarli joylarda,
soylarda, shimoliy yon bag’irlarda, ba’zan toshli yerlarda xam uchraydi.
Umuman bu o’simlik dengiz sathidan 800-2000 m balandlikdagi turli tuproq
va iqlim sharoitlarida tarqalgandir. Olcha mevasidan turli maqsadlarda
foydalaniladi. Undan murobbo, kompot va konservalar tayyorlanadi. Mevasi
ho’lligicha va quritilgan holda iste’mol qilinadi hamda turli ovqatlarga
ishlatiladi. Olcha mevasining tarkibida 5-10% qand, pectin, tanid moddalari,
limon va olma kislotalari, mineral tuzlar A, C, vitaminlari hamda karotin
bo’ladi.
QATRONG’I –Celtis caucasica Willd. Qayrog’ochdoshlaroilasiga kiruvchi
bo’yi 25 metrgacha keladigan, shox-shabbali daraxt. SHoxlari qo’ngir yoki
qizg’ish-qo’ng’irsimondir. Barglari 5-7mm uzunlikda va tuksizdir. Bargining
uzunligi 3-7sm. Eni 2-3sm tuxumsimon yoki uzunchoq tuxumsimon, o’tkir
yoki o’tkirlashgan, cheti o’tkir tishsimon. Asosi ponasimon. Ustki tomoni
tukli, ostki tomoni esa tuksiz bo’ladi. Qatrong’I aprelda gullaydi, mevasi
sentabrdapishadi. Danagi burishganroq bo’ladi. Bu o’simlik adir va mintaqasi
ning o’rta qismidagi toshli shag’alli yerlarda uchraydi. U ayniqsa Qashqadaryo
va Surxandoryo oblastlarining tog’li rayonlarida ko’p tarqalgan. Qatrong’idan
turli maqsadlar uchun foydalanish mumkin. Uni oziq-ovqat sifatida ishlatsa
ham bo’ladi. Mevasi shirin yaxshi ta’mli va mazalidir.Mevasini shundayligicha
hamda quritib, un qilib bug’doy yoki arpa unlariga aralashtirib, non yopish
pechenilar tayyorlash mumkin. Qatrong’i mevasi o’z tarkibida ko’p miqdorda
qand, kraxmal, organic kislotalar va A, B_{1 ,}C vitaminlarini saqlaydi. Bulardan
tashqari danagida oqsil va yog’ bo’ladi.