O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

Ona tili
MAVZU : Undalmalar


MAQSAD: A) ta’limiy maqsad - O’quvchilarga mavzu haqida bilim berish
B) tarbiyaviy maqsad –o’quvchilarqalbida hamkorlik ,do’stlik tuyg’ularini sinngdirish
C) rivojlantiruvchi maqsad – Gapning uyushiq bo’laklaridan nutqda o’rinli foydalanish
DARS TURI: umumlashtiruvchi
USLUB: an’anavuy
JIHOZ:darslik
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy davr : A) salomlashish
. B) davomatni aniqlash
II. UY VAZIFASINI SO’RASH
A)Mashqlar orqali.


257-mashq. Qarindosh-urug'laringiz haqida axborot matni tuzing. Unda kiritmalardan foydalanishga harakat qiling.
B)Savollar orqalli


1.Kiritmalar deb nimaga aytiladi?
2.Kiritmalar gap bo'laklari bilan sintaktik aloqaga kirishadimi?
3.Gapda kiritmalarning xizmati nimalardan iborat?
4.Kiritmalar tuzilishiga (necha so'zdan iboratligiga) ko'ra necha xil?
Misollar bilan tushuntiring.
III.YANGI MAVZU BAYONI
Undalma so'zlovchining nutqi qaratilgan shaxsni, narsani (obyektni) bildiradi. Undalmalar ham ega singari bosh kelishikda qo'llaniladi, ammo ega grammatik jihatdan gapda kesim bilan bog'lanadi, undalmalar esa grammatik jihatdan hech bir bo'lakka bog'lanmaydi. Undalmali gaplarning kesimi ko'pincha birinchi va ikkinchi shaxs-son shakllarida bo'ladi. Undalma alohida ohang bilan ajratilib aytiladi. Undalmaning gapdagi o'rni erkindir: gap boshida ham, o'rtasida ham, oxirida ham kelishi mumkin.
Undalmalar ba'zan jonivorlar yoki jonsiz narsalarga ham qaratiladi: Qarg'avoy, men seni yeyman. (Ertakdan) Seni unutolmas yuragim aslo, Ey O'rta Osiyo, O'rta Osiyo. (G'.G'.)
Undalmalar uyushib kelishi ham mumkin: Muhtaram otalar, onalar, kelinlar, o'g'illar, opa-singillar, sizga shu haqda murojaat qilamiz kabi.
O'ziga qarashli aniqlovchisi yoki izohlovchisi bor undalmalar yoyiq undalmalardir.