O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir

Hozirgi o`zbek tilshunoslik fanining sohalari va taraqqiyoti

Jahon tilshunoslik fani yutuqlari asosida tilning barcha xususiyatlarini ilmiy o`rganish natijasida o`zbek tilshunoslik fanining birqancha sohalari yaratildi, ular qo`yidagilar; fonetika , imlo va talaffuz (orfografiya va orfoepiya ), Leksikologiya, fraziologiya, leksikografiya (Lug`atshunoslik), morfemika, so`z yasalishi, grammatika (morfologiya, sintaksiz ), punktuatsiya (tinish belgilari) dan iborat.

Fonetika —nutq tovushri; orfografiya- to`g`ri yozuv, imlo qoidalari; orfoepiya- to`g`ri talaffuz qoidalari; Leksikologiya- so`z ma`nolari; frazeologia- iboralar; Leksikografiya- lug`at tuzish qoidalari; morfemika- so`zning morfemalari; so`z yasalishi- o`zbek tilida so`z yasash usullari, morfologiya- so`z shakllari va turkumlari; sintaksiz- gan qurilishi; punktuatsiya- tinish belgilari haqidagi nazariy va amaliy masalalarni o`rganadi. Endilikda o`zbek tilshunosligi zamonaviy lingvistikaning muhim yo`nalishlari va tarmoqlarini o`ziga joylagan, filologik fan darajasiga o`sib etdi. Buning isboti uchun quyidagi sohalarni ko`rsatish mumkin.
Hozirgi zamon o`zbek tili fonetikasi sohasida SH. Shoabdu-rahmonov V. V. Reshetov, A. Mahmudov, S. Otamirzaeva, A. Abduazizov; hozirgi zamon o`zbek tili morfologiya va sintaksizi- A.G`ulomov, M. Asqarova, G` Abdurahmonov, A. Hojiev, N.Mahmudov, U.Tursunov, A. Nurmatov,A. Berdialiev; hozirgi zamon o`zbek tili leksikologiya va frazeologiasi - F. Kamol, S. Usmonov , SH.Rahmatullaev
S. Ibrohimov, O. Azizov , E. Begmatov.O`zbek adabiy tili orfografiyasi va orfoepiyasi- G` O`lim,A. Alaviy, O. Hoshim, A. Borovkov,O. Usmon, Z.
Ma`rubov.O`zbek tili dialektologiyasi- SH.Shoabdurahmonov,
F. Abdullaev, M. Mirzaev, B. Jo`raev, A. SHermatov, X. Doniyorov, A. Ishaev; O`zbek tili uslubiati-G`. Abdurahmonov, R . Qo`ng`irov, I. Quchqortaev, M. Mukarramov, B. O`rinboev, A. Mamajonov, A.
Mamatov, B. Yo`ldoshev, S. Karimov; o`zbek tili tarixi- H. Nematov , A. Rustamov, SH .SHukurov, S. Ashirboyev, Q. Mahmudov, E. Fozilov, H. Dadaboyev, o`zbek tili punktuatsiyasi- G`oziyev, K.Nazarov va boshqalar.
Xususan pedagogika va boshlang`ich ta`lim fakul`tetlari uchun M. Mirzayev, S. Usmonov, R. Ikromova, A. Azizova, D. Muhamedovalar ”O`zbek tili” (1970,1983) darsliklarini yaratdilar.

5-S. O`ZBEK MILLIY VA ADABIY TILI.

Millat uchun umumiy bo`lgan til milliy til deb hisoblanadi.Hozirgi o`zbek milliy tili o`zbek millatining hammasi uchun umumiy va yogona tildir. Tarixdan ma`lumki o`zbek xalqi Markaziy Osiyoning qadimgi xalqlaridan biri bo`lib , uning tili XI-XII asrlarda turli tarixiy sabablarga ko`ra xalq tili sifatida shakllana boshladi. Jamiyatning muayan bir

bosqichida urug` qabila, elat tillari xalq tiliga, xalq tillari esa milliy tillariga aylanadi. Demak , milliy til millatning paydo bo`lishi bilan uyzaga keladi, u shu tilning adabiy til shaklini va uning barcha mahalliy ko`rinishlarini o`zida aks ettiradi:
Adabiy til deb qoidalashtirilgan ma`lum qonunlarga bo`ysundirilgan til ko`rinishiga aytiladi. Adabiy tilning ikki shakli bor; 1) og`zaki; 2) yozma. Adabiy tilning og`zaki shakli nisbatan ancha qadimiydir. U nutq tovushlari , ohang , urg`u kabi vositalarga asoslanadi va uni to`g`ri talaffuz qoidalari belgilab beradi.
Adabiy tilning yozuv shakli harfiy vositalarga asoslanadi va uning qoidalarini orfografiya (imlo) belgilab beradi. O`zbek milliy adabiy tili O`zbekiston Respublikasining Davlat (rasmiy )tili hisoblanadi.
O` z b e k milliy t i l i uch l a h j a n i o`z ichiga o l a d i :
1). qorluq lahjasi; 2) qupchoq lahjasi ; 3) o`quv lahjasi . Ularning har qaysisi o`nlab shevalarni o`z ichiga oladi va o`ziga xos fonetik , leksik -grammatik xususiyatlarga ega. Hozirgi o`zbek adabiy tili, asosan , Toshkent, Farg`ona kabi tayanch shahar shevalariga asoslanadi.