O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir

1 ss K I R I S H


O`zbek tili O`zbekiston Respublikasining davlat tilidir

Til millatning ulkan boyligi va bebaho mulkidir. Shuning uchun onatilini sevish, pu xta o`rganish, uni billurdek musaffo saqlash, kamol toptirish milliy tilimiz ,ona xalqimiz jonajon Vatanimizda bo`lgan beqiyos muxabbatimiz ramzidir.

Til avlodlarni- avlodlarga, asrlarni - asrlarga bog`laydi , chunki biz va siz tasavvur qilaolmaydigan o`tmish ajdodlarimiz ruhi shu ona tilimizga singdirilgan.
Dunyoga yangi kelgan chaqaloq ham ona tilida alla eshitib orom oladi, har erta tongda televedeniya, radiyo to`lqinlaridan taraladigan Davlat madhiyasini ona tilimizda eshitar ekanmiz, undan faxr etamiz .
Dastavval shuni aytish kerakki, o`zbek tilini XY asrda davlat tili darajasida ko`tarish , uni ravnaq toptirish uchun buyuk bobokalonimiz hazrati Mir Alisher Navoiy ko`p kuch sarf qildi. U o`zining ”Xamsa”, “Xazoyin ul-maoniy”,“Muhokamatul-lug`atayin ,”kabi qator o`lmas asarlarini shu tilda yaratdi.
Sulton Husayn homiylik qilib, A. Navoiyning bu sohadagi ishlarini qo`llab -quvatlagan hamda maxsus farmon bilan o`zbek tiliga davlat tili maqomini bergan edi.
O`tgan besh asrdan ko`proq davrda o`zbek tilining ahamiyati kamaygani yo`q. Ammo etmish yillik mustabiq tuzumining siyosati sababli o`zbek tilining ish ko`rish doirasi chegaralanib qoldi va ahamiyati pasayib ketgan edi. Xalqimiz doyim mustaqil bo`lish , erkin yashash yo`lida kurashib keldi va Cho`lpon , Fitrat, A.Qodiriy , A.Avloniy , G.Gulom, Oybek ,H Olimjon, A. Qahhor kabi siymolar adabiy tilimizning ravnaqi yo`lida tinmay ijod qildilar. Bu kurashlar samarasiz ketmadi.1989 yil 21 oktyabrda O`zbekiston Oliy Kengasining XI sessiyasida O`zbekiston Respublikasining “Davlat tili haqida ”gi Qonuni qabul qilindi. Bu qonun mustaqillikka erishish arafasida turgan davlatimiz hayotida unitilmas voqea bo`lib tarixga kirdi.
1990 yil 19 fevralda O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Kengashining 101 -sonli qarori bilan ushbu qonunni amalga oshirish davlat dasturi tasdiqlandi. Shu boisdan davlat dasturida ”Davlat tili haqidagi qonun qabul” etilgan kun. “Ona tili kuni” deb e`lon qilindi (1-qism,7-modda) .
Ushbu davlat tili haqidagi qonunning asl mohiyati nimalardan iborat edi.? 1.Qonun 30 moddadan iborat bo`lib , avval o`zbek tilining o`z qadr -qimmati, hududini ,o`rnini tiklaydi. Qonunning 1- moddasida O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir deb ko`rsatilgan. Shu bilan birga O`zbekiston o`zbek tilini butun choralar bilan rivojlantiradi va uning siyosiy , ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayotining barcha sohalarida to`liq amal qilinishini ta`minlaydi deb uqtiriladi
(1- modda) .
2.O` zbek tili o`zbek xalqining ma`naviy mulkidir va shu boisdan uning ravnaqi , qo`llanishi va muhofazasini ta`minlashga oyid barcha masalalar O`zbekiston Respublikasining huquqiy doirasiga kirishi ko`rsatilgan . (2-modda.)
3.O`zbekiston Respublikasining barcha korxona, muassasa,tashkilot- larida ish respublika davlat tilida olib boriladi (7- modda) bu esa xalqimiz uchun yangiliklar yaratdi.
4.O`zbekiston Respublikasining hunar -texnika, o`rta maxsus va oliy o`quv yurtlarida ular qaysi mahkamada bo`lishiga qaramay, respublika davlat tilida o`qitiladi .(14-modda .)
5.Respublika miqyosidagi eng yirik anjumanlardan kichik yig`ilishlargacha davlat tilida olib boriladi. (5- modda) deb ko`rsatilishi o`zbek tilining salohiyatini yana ham oshirib yubordi.
Xalqimizning orzu- istaklari, maqsadlari ifoda qilingan bu qonun o`zbbbekiston Respublikasi mustaqilikka erishgandan so`ng qayta ko`rib chiqildi.
1995 yil 21 -dekabrda “O`zbekiston Respublikasi ning “Davlat tili haqida”gi Qonunning yangi tahriri ishlab chiqildi bva amalda qo`llash uchun joriy etildi. Yangi tahrirdagi Qonun 24 bobdan iborat bo`lib, unga mustaqillik ruhi bilan sug`orilgan bir qancha o`zgarishlar kiritildi.
“Davlat tili haqida”gi Qonunni amalga oshirish sohasida otgan o`n yildan ortiq davrda katta ishlar qilindi.