O‘zbekisтon respublikasi

Bitta tarmoqdan ta’minlanuvchi elektr qurilmalari qobiqlarining ba’zilarini yerga va ba’zilarini esa nol simga ulash natijasida yuzaga

keladigan xavfli holat tahlili

Uch fazali, to‘rtta simli va manba neytral nuqtasi yerga ulangan tarmoqdan ta’minlanuvchi elektr qurilmalari qobiqlarining ba’zilarini yerga va ba’zilarini esa nol simga ulash mutlaqo mumkin emas (4.32 – rasm). Agarda shunday ulanish, qilingan noto‘g‘ri xatti-harakatlar, yoki nollash tizimidagi uzilishlar natijasida, sodir etilsa ishlovchilar uchun o‘ta xavfli holatlar yuzaga keladi. Bunda, yerga ulangan uskuna fazalaridan birining himoyasi shikastlanib qobiqqa tegib qolganda, uning yerga ulash qurilmasi orqali ancha katta miqdorda tok o‘tib, yer bilan qobiq orasida kuchlanish paydo bo‘lib qoladi. Bu tok miqdor jihatdan nolga ulash rejimidagi tokdan ancha kichik bo‘lganligi uchun elektr uskunasidagi himoya vositasini ishga tushira olmaydi. Bunda, tarmoqdagi barcha elektr uskunalari qobiqlari tok ta’siri ostida qolganligidan, shikastlangan uskunani izlab topish qiyin bo‘ladi.

Yuqorida keltirilgan holat sodir etilganda fazasi qobiqqa tegib qolgan
birinchi uskuna orqali yerga oqish toki quyidagicha topiladi:

^Ier.u.1 ^
U _f
^Rer.u.1 ^{ R}er.u.O
_ 220
4  4

 27,5 A

Neytral (nol) simi va ikkinchi uskuna qobig`idagi kuchlanish esa quyidagiga teng bo‘ladi:

U_N  U_k
 U _f
 ^Rer.u.1 ^Rer.u.1 ^{ R}er.u.O
 220 
4


4  4
 110 В

Quyidagi 4.32 – rasmda ko‘rsatilgan ikkinchi odam oyog`i ostidagi potensial nolga teng deb hisoblab, quyidagiga ega bo‘lamiz:

^Iod .2 ^{ U}N ^{/ R}od
 110 /1000  0,11
A  110 mА

I_{od .2}  110
mА odam uchun xavfli darajadagi tok hisoblanadi.

21. 
    – rasm. Uch fazali, to‘rtta simli va manba neytral nuqtasi yerga ulangan tarmoqdan ta’minlanuvchi elektr qurilmalari qobiqlarining ba’zilari nol simga, ba’zilari esa yerga ulanib qolish holati tahlili sxemasi (belgilanish matnda).
    

Bitta elektr uskunasini bir vaqtning o‘zida nol simga hamda yerga ulash elektr xavfsizligi nuqtayi nazaridan maqsadga muvofiq hisoblanadi, Chunki, bunda, yerga ulab qo‘yilgan himoya nol simining yerga takroriy ravishda ulanib qolishi holati yuzaga keladi. Bu holatda, nollashning elektr xavfsizligini ta’minlash xususiyatlariga qo‘shimcha ravishda, uskunani yerga ulashning ham elektr xavfsizligini ta’minlashdagi xususiyatlari yuzaga keladi. Bunda, asosan, tegish kuchlanishining pasaytirilishi bilan elektr xavfsizligi darajasi oshiriladi.

11.