O‘zbekisтon respublikasi

Nollashning samarali ishlashi sharti va uni nazariy hisoblash

Elektr qurilmalarini himoyaviy nollash samarali ishlashi uchun tarmoqning faza, nolinchi simi va boshqa o‘tkazgichlari qarshiliklari shunday tanlanishi kerakki, agarda qisqa tutashuv yuz bersa, “faza-nol sirtmog‘i”da yuzaga keladigan qisqa tutashuv toki himoya-ajratkich uskunasini juda qisqa vaqt (0,2...0,3 sekund) ichida ishga tushishini ta’minlashi lozim. Demak, elektr tarmog`idagi nollash usuli samarali ishlashi uchun elektr tarmog`ini loyihalash jarayonida quyidagi shart bajarilishini ta’minlash lozim, A, [35, 44]:

bu yerda


^Ik.t
I_k.t  K_k  I_h.a , (4.30)

• 
  bir fazali qisqa tutashuv tokining hisobiy miqdori, A;
  

^Ih.a
K_k

• 
  himoya - ajratkich uskunasining nominal ishlash toki, A;
  
• 
  karra koeffitsienti, ya’ni qisqa tutashuv tokining himoya- ajratkich uskunasining nominal ishlash tokidan necha marta katta bo‘lishi lozimligini ko‘rsatuvchi koeffitsient (elektr qurilmasining qanaqa
  

xonada joylashganligiga va himoya- ajratkich uskunasi turiga bog‘liq
bo‘ladi, 4.4 – ilovaga qarang).

Nollash usulining samarali ishlashini nazariy jihatdan hisoblashda qisqa tutashuv toki quyidagi ifoda orqali topiladi, A:

^Ik.t
_ U _f
Z_T / 3

• 
  Z_k
  

, (4.31)

bu yerda U _f
– tarmoq fazasining nominal kuchlanishi, (220 V);

Z_T – transformator faza g‘altaklarining yig‘indi qarshiligi, Om, (transformator quvvatiga va birlamchi g‘altaklaridagi kuchlanishga bog‘liq, 4.7 – ilovaga qarang);
Z_k – “faza-nol sirtmog‘i “ning kompleks qarshiligi, Om.

Bu qarshilik quyidagi ifoda bo‘yicha aniqlanadi, Om:


Z_k  l 
bu yerda ^l – tarmoq uzunligi, km;
(4.32)

R _fs ,
^Rns
– mos ravishda faza va nolinchi simlarning solishtirma aktiv

qarshiliklari, Om/km, (4.5 – ilovaga qarang);

Х _fs ,
^Х ns

• 
  mos ravishda faza va nolinchi simlarning solishtirma ichki
  

^Х ts
induktiv qarshiliklari, Om/km, agarda simlar rangli metallardan qilingan bo‘lsa bu qarshiliklar nolga teng bo‘ladi;

• 
  “faza-nol sirtmog‘i”ni hosil qiluvchi simlarning tashqi solishtirma induktiv qarshiligi Om/km (4.6 – ilovaga qarang).
  

Agarda, tarmoq turli toifali va ko‘ndalang kesim yuzasi har xil bo‘lgan simlardan tashkil topgan bo‘lsa, shularga mos ravishda, tarmoq bo‘limlarga bo‘linadi va alohida bo‘limlarning kompleks qarshiliklari quyida keltirilgan ifodalardan topiladi, Om:
Z_k.1  l₁ 
Z_k.2  l₂ 