O’zbekiston Respublikasi Transport Vazirligi Toshkent Davlat Transport Universiteti Iqtisodiyot fakulteti “Transport iqtisodiyoti” kafedrasi

Iqtisodiy renta (absolyut renta) - bu cheklangan resurs uchun to‘lanadigan to‘lov.

Yer rentasi - cheklangan yer resurslaridan (boshqa tabiiy resurslardan) foydalanganlik uchun to‘lov. Iqtisodiy renta yer rentasiga ko‘ra kengroq ma’noga ega, buni yuqorida ko‘rgan edik.

Absolyut renta - bu barcha yer egalari tomonidan yerning sifatiga bog‘liq bo‘lmagan holda oladigan rentadir (absolyut renta K.Marks tomonidan kiritilgan).

Yer rentasini tahlil qilish uchun quyidagi shartlar bajarilgan deb faraz qilinadi:

˗ ishlab chiqarilgan barcha mahsulot bozor uchun ishlab chiqariladi;

˗ barcha yerlar mukammallashgan bozor sharoitida ijaraga beriladi;

˗ barcha yerlardan asosiy oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun

foydalaniladi;

˗ barcha yerlarning unumdorligi bir xil.

Yer narxi. Yer narxi yer rentasini kapitalizatsiya qilish yordamida aniqlanadi. Faraz qilaylik, ma`lum bir yer uchastkasi o‘lchami yer egasiga bir yilda P renta (so‘mda) keltirsin. yer qiymatini aniqlashda yer egasi uchun al`ternativ qiymatdan foydalaniladi. Yer narxi shunday pul miqdoriga tengki, agar uni bankga qo‘ysak, undan olinadigan foyda ushbu yerdan olinadigan foydaga teng bo‘lsa. Demak, yer narxi kelajakda olinadigan yer rentasining diskontirlangan (keltirilgan) qiymatiga teng:

Yer narxi - bu kapitalni muddatsiz qo‘yish demakdir.

Haqiqatdan qaraganda renta ijarachining yer egasiga to‘laydigan ijara haqining bir qismi hisoblanadi. Ijara haqi tarkibiga rentadan tashqari yer ustidagi inshootlarning amortizatsiyasi hamda yerga qo‘yilgan kapital foizi kiradi. Yer egasi yer ustiga qandaydir qurilish qilgan bo‘lsa yoki inshootlar qurgan bo‘lsa, ularning qiymatini qoplashi kyerak, xuddi shunday, agar kapital sarflagan bo‘lsa, ushbu kapitalga foiz olishi kyerak. Yer egasi ushbu kapitalni bankga qo‘yib foiz olishi mumkin edi.

III. Xulosa

Har bir mamlakat iqtisodiyotining mikro va makro darajalari bo'yicha eng muhimi mavjud investitsion vazifasi asosiy aktivlarga investitsiyalar bilan bog'liq. Bu juda zarur, chunki poytaxt har doim aylanadigan va oqimga bo'lingan. Ikkinchisining muhim qismi shunchaki korxonaning yoki davlat kuchi uchun javobgar bo'lgan asosiy kapitalga xizmat qiladi. Quvvat an'anaviy ravishda ishlab chiqarish vositalari bilan bog'liq. Ushbu moddaning mavzu sohasi kapital qo'yilmalar va kapital bozori. Har qanday darajadagi ishlab chiqarish quvvatini ko'paytirish bilan bevosita bog'liq.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati:

SalimovB.T., Asqarova M.T. “Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot”

Ғуломов С.С., Алимов Р.Х. “Mikroiqtisodiyot darslik”

Shodmonov Sh.Sh. “Iqtisodiyot nazariyasi”

www.stat.uz - O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi rasmiy sayti.