O’zbekiston Respublikasi Transport Vazirligi Toshkent Davlat Transport Universiteti Iqtisodiyot fakulteti “Transport iqtisodiyoti” kafedrasi

2.3 Yer bozori

Iqtisodiy nazariyada yer deganda, uning tabiiy resurslari tushuniladi, ya’ni: yerning hosildorligi, undagi foydali qazilma boyliklar va hokazolar. Bunda biz yerning ustki qatlamini qaraymiz, ya’ni uning ustki qatlamidan qishloq xo‘jaligi mahsulotlari etishtirishda yoki qurilishda (uy-joy, maktab, korxona va hokazo) foydalanish mumkin.

Yerning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri, u har doim cheklangan va uni u joydan boshqa joyga, ya’ni kapitalni ko‘chirganday ko‘chirib bo‘lmaydi.

Yer taklifi. Yer taklifiga ta’sir etuvchi asosiy omillar - bu uning hosildorligi va qulay joylashganligidir. Ma`lumki, sifatli yerlar har doim va har yerda cheklangan bo‘ladi. Sifatli, shaharlarga yaqin bo‘lgan yerlar yanada ko‘proq cheklangan bo‘ladi.

Yer taklifi. Yer taklifiga ta’sir etuvchi asosiy omillar - bu uning hosildorligi va qulay joylashganligidir. Ma`lumki, sifatli yerlar har doim va har yerda cheklangan bo‘ladi. Sifatli, shaharlarga yaqin bo‘lgan yerlar yanada ko‘proq cheklangan bo‘ladi.

Ma`lumki, yerning hosildorligi yerning sifatiga, ob-havo sharoitiga, suv bilan ta`minlanishi mumkinligiga, unda mehnat qiladiganlarning bilimiga, tajribasiga va foydalaniladigan texnikaga, ekiladigan urug‘ sifatiga va hokazolarga bog‘liqdir. Yuqoridagi omillarning ko‘pchiligi o‘zgaruvchan bo‘lib, ularning ta’siri ham o‘zgaruvchandir. Lekin, qishloq xo‘jaligida foydalaniladigan kapitalning va mehnatning o‘zgarishi har doim ham bir xil sodir bo‘lmaydi. Ular odatda ma`lum muddat o‘tgandan keyin o‘zgaradi.

Yerga talab. Yerga bo‘lgan talab ikki xil bo‘ladi: qishloq xo‘jaligida foydalanish uchun bo‘lgan yerga talab va noqishloq xo‘jaligida foydalanish uchun bo‘lgan talab.

Noqishloq xo‘jalik sohalarining yerga bo‘lgan talab chizig‘i ham manfiy yotiqlikka ega. Bu yerda ham qurilish uchun nafaqat shahar ichidagi yerlardan foydalaniladi (ular cheklangan), balki shahar atrofidagi yerlardan ham foydalanishga to‘g‘ri keladi. Hozirgi vaqtda qishloq xo‘jaligi bilan bog‘liq bo‘lmagan sohalar uchun yerga bo‘lgan talab o‘sish tendentsiyasiga ega.