O’zbekistоn respublikasi Оliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi

2- кейс. Биринчи гурух учун кейс:
- маъруза дарсларимиздан маълумки прокариотларда митохондрия ва пластида шаклланмаган бўлади. Аммо олимлар митохондрия ва пластида мавжуд бўлмаса ҳам АТФ синтези ва фотосинтез жараёни содир бўлаётганлигини аниқлашди.

Кейс юзасидан саволлар:

1. 
   Бунда пластида вазифасини қайси органоид бажаради?
   
2. 
   Митохондрия йўқ бўлса АТФ қандай ҳосил бўлади?
   

Калити. Фосфосинтезловчи бактерияларнинг цитоплазмасида мембранали ҳосилалар ҳам бўлиб, уларни хромотофорлар дейилади. Хромотофорларда ёруғлик энергиясини ўзига ютадиган ва фософосинтезни амалга оширадиган пигментлардан бактериохлорофиллар ва каротиноидлар, электрон ташишда иштирок этадиган ферментлардан убихинонлар ва цитохромлар, ҳамда, фосфорланиш системасининг қисмлари жойлашган. Хромотофорлар фотосинтезловчи бактерияларнинг ҳужайраларида цитоплазматик мембрана билан алоқада бўлган найчалар, пуфакчалар, ясси қўшалоқланган тўгарак-гардиш кўринишларидаги мураккаб системалар хам ҳосил бўлади


3-кейс. Иккинчи гурух учун кейс:
Микробиология дарсида ўқувчилар электрон микроскоп ёрдамида бактерия ҳужайрасидаги нуклеоидни текширишганда унинг битта эканлигини кўришди. Аммо маълум вақтдан сўнг озуқа муҳитида ўсаётган худди шу штаммдан препарат тайёрлаб кўрилганда нуклеоидлар сони 4 ва ундан ҳам кўп эканлиги гувоҳи бўлишди.
Кейс юзасидан саволлар:

1. 
   Биринчи препаратда нима учун нуклеоид сони 1та бўлган?
   
2. 
   Нима учун маълум вақт ўтгач нуклеотитлар сони ошиб кетди?
   

Калити. Тинч ҳолатдаги бактерия ҳужайрасида 1 та нуклеоид бўлса, бактерия ҳужайрасининг бўлиниши олдидан нуклеоид иккита бўлади. Бактерия кўпайиш фазасининг логарифмик даврида эса, у тўртта ва ундан ҳам кўп бўлиши мумкин.
4-кейс. Учинчи гурух учун кейс:
Микробиология лаборатория хонасида жойлашган штаммлар ўстириладиган термостатда Clostridium авлодига кирувчи бактериялар озуқа муҳитида ўстирилмоқда эди. Дастлаб уни озуқа муҳитига экиб бир суткадан сўнг текширилганда унинг танаси таёқчасимон шаклда эканлиги аниқланди. Аммо озуқа муҳити тугаб кетгандан сўнг колониянинг кескин камайиб кетгач, микроскоп остида текширилганда тана шакли дуксимон шаклга кириб қолганлиги аниқланди.
Кейс юзасидан саволлар:

1. 
   Нима учун Clostridium авлодига кирувчи бактерияларнинг дастлаб тана шакли таёқчасимон, озуқа муҳити тугаб кетгач дуксимон шаклга кириб қолди.
   
2. 
   Дуксимон шаклдаги Clostridium авлодига кирувчи бактериялар нормал ҳаёт кечириш қобилиятига эга бўладими?
   

Калит. Баъзи бактериялар ноқулай шароитга тушганда спорага ўранади. Спора уни ҳимоя қилиб, яшовчанлигини оширади. Нормал ҳолатда Clostridium avlodiga киручилар таёқчасимон кўринишда бўлади. Озуқа тугагач уларда спора ҳужайранинг марказида ҳосил бўлади, ҳужайра кенгайиб, дуксимон шаклни олади. Бактерия ҳужайрасида ҳосил бўлган спора катталашмайди