O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti iqtisodiyot fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi

 
Xizmat ko’rsatish shakli.
 
qo’llaniladigan shakliga ko’ra ovqatlanish 
korxonasi quyidagi turlarga bo’linadi: 

o’z-o’ziga xizmat ko’rsatish korxonasi; 

qisman ofitsiant xizmat ko’rsatadigan; 

to’liq ofitsiant xizmat ko’rsatadigan; 

bufetchilar tomonidan xizmat ko’rsatiladigan. 
Faoliyat yuritish vaqti
. 
Bu me’zon bo’yicha ovqatlanish korxonasi 
quyidagilarga bo’linadi: 
1) doimiy faoliyat yurituvchi 2) mavsumiy hamda: 
- kunduzi va kechki vaqtda ishlovchi;
- kechasi tunda ishlovchi (tungi barlar). 

---

 
Xizmat ko’rsatish darajasi bo’yicha ular quyidagilar:
-
oliy;
-
birinchi;
-
ikkinchi;
-
uchinchi. 
GOST R 50762—95 bo’yicha restoranlar uch toifaga ajratiladi — 
lyuks, oliy, birinchi. 
 
5.2. Dunyo miqyosida restoran zanjirlarining rivojlanishi
 
Oxirgi 10 yillikda dunyoda restoran zanjirlarining miqdori va 
o’lchami sezilarli darajada o’sdi. Bu borada shubhasiz AQSHni yetakchilik 
qilmoqda deyish mumkin, uning restoran zanjirlari mamlakat tashqarisida 
ham faol kengaytirilgan siyosat o’tkazmoqda. Ularning erishgan yutuqlari 
ko’p jihatdan boshqa davlatlarda yashayotgan amerikalik turistlar va amerika 
fuqarolari, shuningdek AQSHda turli mavsumlarda ishlaydigan va 
o’qiydigan juda ko’p xorij fuqarolari bilan bog’liq. Restoran zanjirida asosiy 
maxsulot hisoblangan gamburger va pitsa tarmoqlari tez o’sib bormoqda. 
Restoran zanjiridagi savdoning 40 foizdan ortiqrog’ini sandvichlar 
tashkil qiladi. «New research» kompaniyasi tuzgan klassifikatsiyaga ko’ra 
sandvichlar qatoriga quyidagilar kiradi: «Makdonalds» restoranlarida 
beriladigan gamburgerlar, frantsuzcha sandvichlar, «Sabvey»da beriladigan 
sandvichlar, «Tako Bell»da beriladigan «teks-meks» 1-chizmada xizmat ko’rsatish 
bozorida restoranlarning ulushi ko’rsatilgan.
Umumiy ovqatlanish bozorining katta ulushini 39.4 mlrd. dollar aylanma 
mablag’ga ega bo’lgan holda gamburgerlar restoran zanjirlari egallagan. Restoran 
zanjirlari orasida 2003 yilda «Makdonalds» eng katta aylanma mablag’ga, ya’ni 21.8 
mlrd dollarga ega edi, biroq korxonalar soni bo’yicha ikkinchi o’rinda edi. eng ko’p 
korxonalar «7-eleven» restoran zanjiri tarkibida mavjud, u aylanma mablag’ 
bo’yicha ozgina orqada qolgan edi. Ushbu ma’lumotlar 1-jadvalda berilgan. 90-
yillarning boshlarida pitstseriya bozori sezilarli darajada kengaydi, ular asosan 3 ta 
zanjirga biriktirilgan. «Pitsa-Xat»-9450 ta korxona, «Domina-pitsa»-5300 taga va 
«Lill-sizar»-4300 ta korxonaga ega edi. Ular hammasi birgalikda bozorning 85 
foizini tashkil qiladi30. Quyidagi jadvalda 100 dan ortiq xizmat ko’rsatish bozorida 
restoranlarning ulushi ko’rsatilgan. 
1-jadval 
Xizmatlar 
Ulushi 
30
Гостиничное и ресторанное дело, туризм: Сборник нормотивных документов. М. 2004 год. 

---

yaxna taomlar 
12,70% 
tematik xizmat 
6,50% 
Steyka qo’shimchalari
4,20% 
sendvichlar taklifi 
40,90% 
pitseriya 
10,00% 
parranda taomlari
5,50% 
oilaviy tushlik 
7,50% 
mehmonxonada 
5,90% 
kafeteriya 
1,30% 
boshqalar 
5,50%