O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi qarshi davlat universiteti qo'lyozma huquqida udk 577. 17 (021) xasanov shuxrat mirza o'G'LI

Karotan-seskviterpenlar
Dengiz suv o'tidan ajratib olingan T. virens Y13-3 zamburug'idan sakkizta yangi karotan-seskviterpenlar, trixokarotin A–H (107–114) birikmalar ajratib olingan, tuzilishi ma'lum bo'lgan CAF-603 (115), trixokaran B (116), 7-?- gidroksi CAF-603 (117) va trixokaran A (118) birikmalari ham ajratib olindi [53]. Karotan-seskviterpenoidlar odatda o'simliklarda uchraydi. Biroq zamburug' metabolitlarining noyob sinfini ifodalovchi filamentli zamburug'lardan atigi 10 ga yaqin birikmalar ajratilgan [53].
Dengiz suv o'tidan ajratib olingan T. virens Y13-3 zamburug' shtammidan C-10 da ekzotsiklik olefin funktsiyasini o'z ichiga olgan kadinan tuzilishli seskiterpenoidning yangi a'zosi trixokadinin A (119) olindi [53]. Dengiz shimgichidan ajratib olingan qo'zi qorin Trichoderma harzianum sp. SM16 zamburug'i shtammidan uchta yangi kadinan tipidagi seskviterpenlar, ya'ni trixodermaloid A-C (120-122) birikmalar va uchta tuzilishi ma'lum bo'lgan kadinan tipidagi seskviterpenlar, ya'ni aspergilloid G (123), rinomilisin E (124) va
rinomilisin G (125) birikmalar ajratib olindi [57].
Sikloneran seskviterpenoidlar
Kimyoviy epigenetik manipulyatsiya strategiyasidan kelib chiqqan holda, yangi sikloneran, 3,7,11-trigidroksitsikloner (126) yumshoq marjonlardan ajratilgan dengiz zamburug'i T. harzianum (XS-20090075) shtammidan ajratib olingan [58]. Monotsiklik tuzilishga ega bo'lgan bu siklonanlarni Trichoderma harzianum ,Aspergillus, Fusarium, Paecilomyces va Trichothesium kabi zamburug' turlari ishlab chiqadi. Oldingi ma'lumotlarga asoslanib, barcha ajratilgan sikloneran seskviterpenlarining besh a'zoli halqasi bir xil nisbiy konfiguratsiyaga ega hisoblanadi [59]. Biroq Trichoderma harzianum citrinoviride A-WH-20-3 shtammli dengiz zamburug'ini xromatografik usul yordamida ajratish natijasida ikkita aniqlanmagan sikloneranlar, ya'ni (10E)-izotsiklonerotriol (127) va (10Z)-izotsiklonerotriol (128) ajratib olindi [59]. Laminaria japonica dengiz suv o'tlarining endofiti bo'lgan T. harzianum X-5 zamburug' shtammidan yangi tuzilishli sikloneranlar, ya'ni 11-metoksi-9-siklonen-3,7-diol (129), metil 3,7-digidroksi-15-sikloneranat (130) va 10-siklonen-3,5,7-triol (133) birikmalar ajratib olindi. Shuningdek, tuzilish jihatdan ma'lum bo'lgan ikkita sikloneranlar, ya'ni 9-siklonen-3,7,11-triol (130) va (-)- siklonerodiol (131) birikmalar ham ajratib olingan [60]. Biosintez jarayonida 129 va 132 birikmalar fermentatsiya jarayonida O-metillash orqali olindi. Oldin ma'lum qilingan ikkita sikloneranlar, ya'ni 10-siklonen-3,5,7-triol (133) va 10(E)-siklonerotriol (134) yuqori xlorofilli Suaeda glauca o'simligining endofiti bo'lgan T. longibrachiatum zamburug' shtammidan olingan [52].