O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Burushtiruvchi vositalar

Tanin –Tanninum	Og‘iz, burun, tomoqni chayish uchun 1–2% li eritmaы (suvli, glitserinli); jarohatlangan joylarga surtish uchun 3–10% li eritma va surtma	Kukun; flakon 25 ml 4% spirtli eritma
Eman po‘stlog‘i qaynatmasi–Desoctut cortices Quercus	Chayish uchun qaynatma 1:10, tashki (kuygan joylarni davolashda) qaynatma 1:5	Qaynatmaы 1:10 va 1:5
Qo‘rg‘oshin atsetat–Plumbi acetas	Tashki 0,25—0,5% li eritma	Kukun
Vismut nitrat asosiy – Bismuthi subnitras	Ichishga 0,25-0,5 g; tashki 5-10% surtma va kukun sirtga	Kukun; tabletka 0,25 va 0,5 g; 10% surtma
achchiqtosh–Alumen	Tashki 0,5-1% li eritma	Kukun
O`raboluchi vosita
Kraxmal shilligi- Mucilago Amyli	Ichishga va rektal (15-30 ml)	Kukun
Adsorbsiyalovchi vositalar
Aktivlangan kumir – Carbo activates	Ichishga 1—2 meteorizmda; 20—30 g zaxarlanganda	Kukun; tabletka 0,25 va 0,5 g
Ta`sirlovchi vositalar
Tozalangan terebinten moyi - Oleum Terebinthinae rectificatum	Sirtga 20% surma, 40% liniment	Flakoni 50 g dan
Меntol - Mentholum	Sirtga 0,5-2% spirtli eritmasi, 1% surma, 10% yog`li suspenziya; til ostiga 2-3 tomchi 5% spirtli eritmasi(qand bo`lakchasi bilan)	Kukun ; 1% va 2% mentol moyi; 1% va 2% spirtli eritmasi; mentolli qalamchalar
Amiak eritmasi -Solutio Ammonii caustici	Ichka 5-10 tomchidan 100 ml dan suvga tomizib; sirtga (qo`lni yuvish uchun) 5 ml suvga 25 ml qo`shib;	Flakonda 10, 40 и 100 ml; Ampulada 1 ml

5.2.Efferent innervatsiyaga ta’sir etuvchi vositalar
Efferent innervatsiyaning o‘zi vegetativ (ichki a’zolarni, qon tomirlarini va bezlarni innervatsiya qiluvchi) nervlardan va skelet mushaklarini innervatsiya qiluvchi harakatlantiruvchi nervlardan tashkil topgan.
Vegetativ innervatsiya neyroeffektorlarda ajralib chiquvchi mediatorlarga bog‘liq holda xolinergik – parasimpatik (mediator – atsetilxolin) va adrenergik – simpatik (mediator – noradrenalin) nerv tolalariga bo‘linadi.
Vegetativ nerv tolalarning efferent yo‘li 2 ta neyrondan iborat: preganglionar va postganglionar. Xolinergik innervatsiyasida neyronlarning tanalari kraniosakral joylashgan. Kranial yadrolar o‘rta va uzunchoq miyada joylashgan. Bunda xolinergik nerv tolalari bosh miyaning 12 juft nerv tolalaridan quyidagi juftlari tarkibida ajralib chiqadi: III (n.oculomotorius), VII (n.facialis), IX (n.glossopharyngeus)va X (n.vagus). Sakral qismda esa preganglionar nervlar yadrolari orqa miya kulrang qismi dumg‘aza sohasidagi 2-4 nervlarining yonaki shoxchalaridan boshlanadi va kichik chanoq a’zolarini innervatsiyalaydi.
Adrenergik innervatsiyalovchi neyronlarning tanalari torakolumbal joylashgan bo‘lib, ular orqa miya kulrang qismining bo‘yin sohasi 8 (C₈), ko‘krak sohasi 1-12 (Th_1-12) va bel sohasi 1-3 (L_1-3) nervlarining yon shoxchalaridan chiqadi.
Parasimpatik nerv oxirlarida, presinaptik membranada, mediator sifatida atsetilxolin, simpatik nerv oxirlarida esa noradrenalin hosil bo‘ladi
Xolinergik va adrenergik nerv tolalarining preganglionar nerv aksonlari vegetativ gangliylarda yakunlanadi. Parasimpatik nerv tolalarida gangliylar a’zolarga yaqin yoki ularning ichida, simpatik nerv tolalarida esa orqa miyadan chiqish joyida joylashgan bo‘ladi. Har ikkala gangliyda ham mediator vazifasini atsetilxolin bajaradi. Parasimpatik nerv tolalarida preganglionar tola uzun, postganglionar tola qisqa, simpatik nerv tolalarida esa preganglionar tola qisqa, postganglionar tola uzun bo‘ladi. Bulardan tashqari, embriogenetik jihatdan sipmatik nerv tolalariga o‘xshash bo‘lgan yana bir tola borki, u tola buyrak usti mediator vazifasini atsetilxolin bajaradi. Nerv impulsi ta’sirida har bir bezining xromaffin hujayralarini innervatsiya qiluvchi tola bo‘lib, tashqi ko‘rinishi jihatidan harakatlantiruvchi nerv tolasiga, bajaradigan vazifasiga ko‘ra esa vegetativ nerv tolasiga o‘xshaydi. Bunda faqat preganglionar tolalar mavjud bo‘lib, xromaffin
Ajralib chiqishiga olib keladi. Hosil bo‘lgan adrenalin qon oqimiga gormon sifatida o`tadi va gormonal boshqaruvda ishtirok etadi.
Hujayradagi N-xolinoretseptorlarga presinaptik membranadan atsetilxolin ajralib chiqishi yordamida retseptor qo‘zg‘aladi va xromaffin hujayralardan adrenalin tushadi va qon tomirlarining nerv bilan innervatsiya qilinmaydigan qismlari bo‘lmish intimasida joylashgan postsinaptik α₂-adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atadi va tomirlarning torayishiga sabab bo‘ladi.

Ko`z
So`lak va shilliq bezlari

Bronx,traxea

Yurak

Tomirlar

Jigar ,o`t yoli, o`t qopi

Oshqozon

Ichaklar
Buyrakusti bezi mag`iz q.

Buyrak

To`gri ichak
Siydik qopi