O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

5.5-rasm.Mushak-nerv sinapsi (sxemasi)
Sxemaning o‘ng tarafidagi aylanalarda nerv-mushak o‘tkazuvchanligining (postsinaptik membrana potensialining registratsiyasi) har bir bosqichiga xos bo‘lgan elektrofiziologik o‘zgarishlar berilgan. Vertikal chiziqlar – potensiallar amplitudasining shkalasi.
a – tinch (harakatsiz) holat. Postsinaptik membrana qutblangan. Kam miqdordagi atsetilxolinnig beixtiyoriy ajralishi kuzatilmoqda. Oxirgi plastinkaning juda ham past darajadagi potensiali registratsiya qilinmoqda. Mushakda qisqarish yuz bergani yo‘q;
b – nerv impulsi ta’sirida yetarli miqdordagi atsetilxolinning ajralishi kuzatilmoqda. Postsinaptik membrana qutbsizlangan. Oxirgi plastinka bilan chegaralangan sinaptik potensial yuzaga chiqmoqda. Mushakda qisqarish yuz bergani yo‘q;

5.5-rasm(davomi) v – lokal (chegaralangan) sinaptik potensial mushakning harakat potensialiga aylanadi. Tarqalib borayotgan qo‘zg‘alish mushakning qisqarishiga olib keladi; g – mushak qisqaradi. Postsinaptik membrananing qayta qutblanishi (repolyarizatsiyasi) yuzaga chiqadi. Atsetilxolinning deposi qayta tiklanadi. Sinaps qo‘zg‘aluvchanlikni o‘tkazishga tayyor.
Ular tasnifining asosini dori vositalarning ma’lum xolinoretseptorlarga ta’sir yo‘nalishlari tashkil etadi. Shulardan kelib chiqqan holda xolinergik sinapslarga ta’sir etuvchi vositalarni quyidagicha tasniflash mumkin.
1. M- vaN-xolinoretseptorlarga ta’sir etuvchi vositalar

• 
  M- va N-xolinomimetiklar
  

Atsetilxolin, Karboxolin

• 
  M- va N-xolinolitiklar
  

Siklodol
2. Antixolinesteraz vositalar:
Fizostigmin gidroxloridi, Prozerin, Galantamin gidrobromidi, Armin
3. M-xolinoretseptorlarga ta’sir etuvchi vositalar:

• 
  M-xolinomimetiklar (muskarinomimetiklar):
  

Pilokarpin gidroxloridi; Atseklidin

• 
  M-xolinoblokatorlar (atropinsimon vositalar:)
  

Atropin sulfati; Metatsin; Platifillin gidrotartrati; Ipratropiy bromidi; Skopolamin gidrobromidi; Tiotropiy