O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

M-xolinoretseptorlarga ta’sir etuvchi vositalar
M-xolinoretseptorlarni qo’zg’atuvchi vositalar: M-xolinomimetiklar M-xolinoretseptor- larga to’g’ridan-to’g’ri stimullovchi ta’sir ko’rsatadi. Alkaloid muskarin – M-xolinoretseptorlarga tanlab ta’sir qiluvchi moddalarning etaloni bo’lib xizmat qiladi. Muxomor qo’ziqorinining tarkibida bo’luvchi muskarin o’tkir zaharlanishlarning sababchisi bo’lishi mumkin. Dori modda sifatida ishlatilmaydi. Tibbiyot amaliyotida M-xolinomimetiklardan pilokarpin va atseklidin juda keng qo’llanadi, ular uchlamchi aminlarga kiradi.
Pilokarpin – alkaloid, Janubiy Amerikada o’sadigan Pilocarpus pennatifolius Jaborandi o’simligidan olinadi. Sintez yo’li bilan ham olingan bo’lib, metilimidazol hosilasi hisoblanadi. Bevosita M-xolinomimetik ta’sir ko’rsatadi. Vegetativ xolinergik nervlar ta’sirlanganda kuzatiladigan holatlar uning ta’sirida ham namoyon bo’ladi.
Tibbiyot amaliyotida pilokarpin faqat mahalliy ko’z tomchilari ko’rinishida glaukomani davolashda qo’llaniladi. Zaharliligi yuqori bo’lganligi sababli parenteral qo’llanilmaydi.
Atseklidin – bevosita ta’sir qiluvchi sintetik M-xolinomimetik. U 3-oksixinuk-lidinning murakkab efiridir. Mahalliy va rezorbtiv ta’sirlari uchun ishlatiladi. Atseklidin glaukomada (konyuktivani biroz ta’sirlashi mumkin), MIT, siydik pufagi va bachadon atoniyalarida buyuriladi. Atseklidin va boshqa M-xolinomimetiklarning dozasi oshirib yuborilganda antagonist sifatida M-xolinoblokatorlar(atropin va atropinsimon moddalar) qo’llaniladi.


5.3- Jadval.M-xolinoretseptorlari agonist va antagonistlarining ayrim ta’sirlari.

A’zolar	Ko’rsatkichlar	Samara