O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

O‘rab oluvchi vositalar
O‘rab oluvchi vositalar shilliq qavatlar ustini yupqa parda bilan qoplab olib, sezuvchi narv oxirlarini tashqi ta’sirlovchi omillardan himoya qiladi. Ularga kraxmal shilimshig‘i, zig‘ir urug‘idan tayyorlangan shilliq va b. kiradi. Ularni asosan oshqozon-ichak yo‘li a’zolarining yallig‘lanish bilan kechuvchi kasalliklarida hamda ta’sirlantiruvchi vositalar bilan birgalikda qabul qilishga tavsiya etiladi. O‘rab oluvchi vositalar rezorbtiv ta’sirga ega emaslar.
Adsorbsiyalovchi vositalar
Adsorbsiyalovchi vositalar yupqa sochmasimon inert, juda katta adsorbsiyalovchi faollikka ega, suvda erimaydigan va to‘qimalarni ta’sirlamaydigan moddalar bo‘lib hisoblanadi. Teriga va shilliq qavatlarga sepilgandan keyin ular o‘zlarining yuzalariga kimyoviy birikmalarni so‘rib oladilar va shu orqali sezuvchi nerv oxirlarini turli tashqi ta’sirotlardan himoya qiladilar. Bundan tashqari, teri va shilliq qavatlar yuzasini yupqa qatlam bilan qoplab olib, u erdagi sezuvchi nerv oxirlarini mexanik ravishda himoya qiladilar. Masalan, talk teriga sepilganda bezlarning sekretlarini adsorbsiyalaydi, terini quritadi va mexanik ta’sirotlardan himoya qiladi.
Faollashtirilgan ko‘mir asosan turli kimyoviy birikmalar bilan zaharlanishlarda ichishga tavsiya qilinadi. Bunda u zaharlovchi moddani o‘ziga shimib oladi, uning so‘rilishini kamaytiradi yoki to‘sqinlik qiladi va shu orqali o‘tkir zaharlanishlarning oldini oladi yoki kamaytiradi. Bundan tashqari, ular diareyada (zaharli moddalarni adsorbsiya qiladi) va meteorizmda (vodorod sulfidni adsorbsiya qiladi) ham qo‘llaniladi.

5.1.3. Afferent nervlar oxirlarini qo’zg’atuvchi vositalar
Mazkur guruhga teri va shilliq qavatlardagi sezuvchi nerv oxirlarini tanlab qo‘zg‘atuvchi ta’sir ko‘rsatadigan va atroflaridagi to‘qimalarni shikastlamaydigan vositalar kiradi. Natijada paydo bo‘ladigan reflekslar qator kasalliklarni davolashda ijobiy samara ko‘rsatadi. Ularni qo‘yidagi guruhlarga bo‘lish mumkin:
Ta’sirlantiruvchi vositalar

Hantal qog‘ozi	Mentol
Tozalangan terpentin moyi	Ammiak eritmasi (nashatil spirti)

Reflektor ta’sirli balg‘am ko‘chiruvchi vositalar

Termopsis o‘ti preparatlari

Ipekakuana ildizi preparatlari

Reflektor ta’sirli achchiqlar, surgi va o‘t haydovchi vositalar

Achchiq erman tindirmasi	Qum bo‘znochi gulining preparatlari
Makkajo‘xori popugi	Itshumurt suyuq ekstrakti
Kanakunjut moyi	Ravoch tabletkalari
Sano bargi damlamasi

Keltirib o‘tilgan preparatlardan ikkinchi va uchinchi guruh vositalari tegishli boblarda atroflicha ko‘rib o‘tiladi. Ushbu bobda esa faqat ta’sirlantiruvchi vositalargagina atroflicha ta’rif beriladi.