O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

mani nazarda tutgan holda yaratdi, soddalik va oddiylikni asar tilining
bosh mezoni deb bildi.
Rashididdin - shoir. Rashididdinning ijodkor sifatidagi iqtidori
she’riyatida ham ko‘rinadi. U ma’lum bir voqea yoki shaxsiyatlar muno-
sabati bilan she’rlar yoki she’riy parehalar keltiradi. Bu she’rlaming ay-
rimlari Rashididdinning o ‘ziga tegishli ekani ma’lum bo‘lib turadi. Ma­
salan, jang maydonida otdan yiqilib, dushmanning otliq askariga yerdan
turib hujum qilgan va bir necha chaqirimgacha otliq dushmanni quvgan
qahramonning jasoratidan hayratlanib quyidagi misrani bitdi:
Jang qilishga qodir bunday piyoda sipohni ko‘rmagan edim,
U itoatsizlaming kallasini qo‘lga kiritdi (
1-jild, 174-b.).
Yoki Xalokuxonning Bag‘dod xalifasi Mustasimga chopar orqali
yuborgan tahdidli xabarini quyidagicha she’rga soldi:
301

---

Osmon gumbazidan seni uloqtiraman,
Sherday o ‘kirib, oyog‘ingni osmondan qilaman.
Shohligingda tirik jonni qoldinnayman,
Shaharu qishloqlaringni olovga yem qilaman (
3-jild, 35-b.).
Rashididdin Firdavsiyning “Shohnoma”sidan, Sa’diy Sheroziydan,
Nasiriddin Tusiydan baytlar keltiradi, qit’a, fard kabi janrlardan unumli
foydalanadi. Uning adabiy janrlarga munosabatidan badiiy ijodga yana­
da yaqin bo‘lganini anglash mumkin.
Umuman, “Jome’ ut-tavorix” - badiiy ijod mahsuli bo‘lib, uning
muallifi Rashididdin katta ijodkor sifatida adabiyot tarixidan o ‘rin olish-
ga loyiqdir.
Savol va topshiriqlar
1. “Jome’ ut-tavorix” qachon yozilgan?
2. 0 ‘g ‘uz xon haqidagi rivoyatning qisqa mazmunini so ‘zlab be-
ring.