O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

ham
ko‘ngil qo‘ymadi va qizga yaqinlashmadi. 
Qoraxon ko‘rdiki, 0 ‘g‘uz bu qizga ham ko‘ngil qo‘ymayapti. Ikkala xo- 
tinidan birontasiga ham yaqinlashmayapti. Qoraxon o‘g‘lining xohishi 
bilan uchinchi ukasi - 0 ‘rxonning qiziga unashtirdi. Hali qizni uylariga 
olib kelmagan edilar, bir kuni 0 ‘g‘uz ovdan qaytayotib, daryo bo‘yicha 
0 ‘rxonning qizini ko‘rib qoldi. Qiz kiyimlar yuvayotgan cho‘rilarini na- 
zorat qilib turgan edi. 0 ‘g ‘uz qizga yaqin kelib, unga dedi: “Bilasan- 
ki, men ikkala amakimning qizlariga uylangan edim, lekin men ularni 
sevmayman, ular bilan aloqa qilmayman. Sababi shuki, ular samoviy 
Xudoga imon keltirsinlar, unga e’tiqod qo‘ysinlar, deb istagan edim. 
Lekin ikkalasi ham mening gapimga kirmadilar, so‘zimni rad qildilar. 
Endi esa meni senga unashtirdilar. Agar sen tanho Xudoni e’tirof etsang, 
Unga imon keltirsang, senga uylanaman, senga ko‘ngil qo‘yaman”. Qiz 
shunday javob berdi: “Men haqiqiy Xudoni bilmayman, aslo xabarim 
yo‘q. Lekin bironta so‘zingni, buyrug‘ingni yerda qoldirmayman, sening 
amringga itoat etib, quloq solaman”. 0 ‘g‘uz dedi: “Yurakdan istaganim 
shudir, sen ilohiy haqiqatga imon keltirgin, ilohiy haqiqatni sevgin, deb 
amr qilaman”. “Sening aytganlaringga roziman”, deb javob berdi qiz. 
Shunday qilib, qiz haqiqiy dinni qabul qildi va ilohiy haqiqatni sevdi.
Shundan keyin 0 ‘g‘uz qizni oldi, unga ko‘ngil qo‘ydi, har doim 
unga yaqinlashdi, boshqa xotinlariga esa yaqinlashmadi. 0 ‘g‘uz haqiqiy 
Xudoni tanib, solih bo‘lgani uchun otasi va amakilari bilan gaplashishni 
istamas edi. Chunki ular imonsiz edilar. Shuning uchun doimo ulardan 
uzoq turishni istar, ulardan qochardi. Bir o‘zi ovga borar, har doim arab 
tilida “Olloh” deb Xudoning ismini aytardi. Bu so‘zning ma’nosini hech 
kim bilmasdi. U har doim ajoyib ovoz bilan “Olloh!” deb xitob qilardi.
294

---

Qarindosh-urug'lari “0 ‘g‘uz bu so‘zni eshitilishi yoqimli bo‘lgani uc- 
hun, vaqtini chog‘ qilish, ermak uchun aytyapti, bu so‘z ungaodat bo‘lib 
qolgan”, deb o ‘ylardilar.
Bir kuni Qoraxon kelinlarigi ziyofat uyushtirdi, ularga mehribonlik 
lco‘rsatib, so‘radi: “Ikkala katta kelinim kichigiga qaraganda chiroyli- 
roq. Lekin o‘g‘lim kattalariga qaraganda kichigini sevadi. Nega u har 
doim kichigiga boradi, u bilan muomala qiladi, katta xotinlariga esa aslo 
e’tibor qilmaydi?” Ikkala kelin eridan norozi bo‘lib, uni juda ham rash 
qilardilar. Qulay fursat topib, erlariga qarshi chiqib, Qoraxonga dedilar: 
“U boshqa dinni qabul qilgan - yeru osmonni yaratgan Xudoga imon 
keltirgan. U bizni ham shunga ko‘ndirmoqchi bo‘ldi, lekin uning taklifini 
rad qildik. Uning gaplariga e’tibor bermadik. Shu sababdan u bizga yo­
mon niyatda bo‘lyapti. Narigi keliningiz esa o‘g‘lingizga o‘xshab, o‘sha 
Xudoga imon keltirdi, u bilan maslakdosh bo‘ldi. Tabiiyki, eri uni yaxshi 
ko‘radi, bizni esa ko‘rarga ko‘zi yo‘q”.
Bu paytda 0 ‘g‘uz o‘z navkarlari va do‘stlari bilan birga ovda edi. 
Qoraxon ukalarini, jiyanlarini, qarindosh-urug‘larini, amirlarini to‘plab, 
shunday dedi: “0 ‘g ‘lim 0 ‘g‘uz bolaligida taqdir taqozosi bilan erka 
o‘sgan, ammo qobiliyatli bola bo'ldi. Men ham unga butun qalbim bi­
lan bog‘langandim. Lekin u endi yomon ish qilibdi, bizning dinimizdan 
qaytibdi. Shuning uchun uni tirik qoldirib bo‘lmaydi”. Yig‘ilganlaming 
hammasi g‘azabga keldi, hamma bir ovozdan 0 ‘g'uzni o‘ldirishga qaror 
qildi.
0 ‘g‘uzning imonli xotini bu voqeani eshitgach, o‘sha zohoti is­
honchli qo‘shni ayolni uning oldiga jo ‘natdi va voqeadan xabardor qildi. 
0 ‘g‘uz jangga tayyorlandi. Hamma navkarlarini va do‘stlarini chorlab, 
voqeadan xabardor qildi. Ular ov qilayotgan joylaridayoq bir-birlari 
bilan yakdil bo‘Idilar. Otasi, amakilari, qarindosh-urug‘lari 0 ‘g‘uzni 
o‘ldirish uchun birlashdilar. Ikkala tomon qo‘shinni jangga shay qilib, 
urush boshladilar. Bu jangda qarshi tomonning o ‘qi Qoraxonga tegib, ya- 
ralandi va halok bo‘ldi. Amakilari va 0 ‘g‘uzning qabilasidan ko‘pchiiik 
Qoraxonga qo‘shilganlari uchun, ular bir-birlari bilan yetmish besh yil 
urishdilar, uluslar va jangchilar o‘zaro tortishib o‘tdilar.
Oxir-oqibat 0 ‘g‘uz g‘alaba qilib, Talas va Sayramdan tortib Buxo- 
rogacha bo'lgan o ‘lkalami bosib