O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

solishtirish kifoya:
Nizomiyda:
Yetib o ‘n to‘rtta yoshi topdi iqbol,
Chiqordi murg‘i donishi paru bol (39-b.).
Qutbda:
Tamomkim umri o ‘n to‘rt yoshqa yetti,
Bilig simurg‘u tan Qofini tutti (35-b.)
Qutb Xusrav obrazini yangicha talqin qilmoqchi emas, ammo turko-
na obraz - xalq og‘zaki ijodiga xos mubolag‘ali tasvir yaratish Qutbning
asosiy maqsadi edi. Garchi Qutbning o ‘zi bu haqda aytmasa ham, Xus­
ravning ta’rif-tavsifidan shu maqsad anglashiladi.
Dostonda Tinibek madhi. “Xusrav va Shirin”ning muqaddimasi-
dagi ma’lumotlarga ko‘ra, Qutb XIV asr o‘rtalarida yashab ijod etgan.
Bu davrda Xorazm Oltin 0 ‘rda davlatiga tobe edi. Yuqorida aytgani-
mizday, doston 1340-yili yozilib, Oltin 0 ‘rda xonlaridan 0 ‘zbekxonning
(1312-1340-yillarda hukmronlik qilgan) o ‘g ‘li Tinibek va uning rafiqa-
siga bag‘ishlangan. Asarda shahzoda Tinibekka o ‘ttiz to‘qqiz baytdan
iborat qasida bor. Qasidada Qutb Tinibekni olamda tengsiz xon, bilim-
don, aqlli, jasur lashkarboshi, siyosatda nihoyatda dono va boshqa qator
sifatlarga ega qilib tasvirlaydi:
Xonimiz Tinibek shohi juvon baxt,
Kim o ‘sh andin quvanur toj ham taxt.
Yeti iqlim ichra xoli bu zamonda
Tenging y o ‘q shaksiz ul barcha jihonda.
Bu kun xonliq bo‘dung‘a kertu xonsan,
0 ‘sh andin o ‘tru kim jonu jihonsan.
Bilig qamchisini elga olib o ‘sh,
Yana davlat otingg‘a otlanib xo‘sh.
308

---

Aql tizginini kim berk tuttung,
Azun maydoninda to‘b o ‘ynab uttung...(28-b.)
Qutb Tinibekni o ‘z davridagina emas, balki o ‘tmishdagi mashhur
podshohlardan ham buyuk hukmdor ekanini tasvirlar ekan, mubolag‘ali